مفهوم تعادل و اهمیت آن در بازار

تعادل نش و علت اهمیت آن چیست؟

بازار رقابت کامل چیست؟ (مزایا و معایب)

نظریه‌ی تعادل عمومی یک فرضیه‌ی اقتصادی است که می‌گوید بازار کامل فقط در صورت تحقق برخی شرایط، دست‌یافتنی است که آن شرایط را بازار رقابت کامل (Perfect Competition) می‌نامند. اگر به دنبال حرفه‌ای در اقتصاد، تجارت یا امور مالی هستید، ممکن است لازم باشد درک کنید که بازار رقابت کامل چیست.

در این مطلب، بازار رقابت کامل را تعریف خواهیم کرد و شرایط لازم، و مزایا و معایب استفاده از این مدل را نیز توضیح خواهیم داد.

جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.

بازار رقابت کامل چیست؟

بازار رقابت کامل (Perfect competition) نشان‌دهنده‌ی سناریویی ایدئال است که در آن، بازار خریداران و فروشندگان بسیار آگاه و بدون امکان انحصاری وجود داشته‌باشد؛ در نتیجه، قیمت کالاها از طریق تقاضا شکل می‌‌گیرد و تحت‌تأثیر خریداران و فروشندگان قرار نمی‌گیرد.

«مدل‌های پیشخوان» بازارهای ناقصی هستند که هر زمان استانداردهای یک بازار رقابت کامل رعایت نشود، اتفاق می‌افتند. این بدان معناست که هر بازار، به طور پیش‌فرض، یک بازار ناقص است. مفهوم بازار رقابت کامل در مقابل بازار رقابت ناقص، تئوری اقتصادی «پست‌کلاسیک» است.

مدل‌های رقابت کامل به عنوان معیاری ایدئال برای مقایسه‌ی همه‌ی بازارهای واقعی استفاده می‌شوند؛ همچنین، این مدل‌ها مخالف نظری انحصارات هستند و تحت انحصارات قیمت، فقط توسط فروشندگان تعیین می‌شوند؛ اما در بازار رقابت کامل، قیمت از طریق عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و به مشاغل اجازه می‌دهد تا بدون تورم و نرخ‌های بالاتر از حد معقول، سود کسب کنند.

شرایط لازم برای بازار رقابت کامل

بازار رقابت کامل بازاری ایدئال است و برای دستیابی به آن، نیازهای خاصی باید حاصل شود. با بررسی الزامات، خواهید دید که شرایطی که برای شکل‌گیری یک بازار رقابت کامل باید به هم بپیوندد، بسیار گسترده هستند و بعید است که به یک‌باره در هر بازار مشخصی اتفاق بیفتند؛ با این حال، آن‌ها هنوز هم برای ارزیابی چگونگی عملکرد رقابت در بازار و ترسیم بینش در‌مورد چگونگی افزایش رقابت مفید هستند.

برای وقوع بازار رقابت کامل، باید شرایط زیر وجود داشته‌باشند:

• شرکت‌ها همیشه حضور داشته‌باشند: هیچ صرفه‌ به مقیاس یا اثرات دیگری وجود ندارد که بتواند تعداد مشاغل حاضر را کاهش دهد. در مدل اقتصادی بازار رقابت کامل همیشه مشاغلی وجود دارند.
• محصولات برابر باشند: همه‌ی محصولات موجود در بازار می‌توانند جایگزینی یکنواخت برای یکدیگر فراهم کنند، به این دلیل که هیچ تأمین‌کننده‌ای وجود ندارد که در زمینه‌ی محصول یا خدمات مشابه بهتر از دیگران باشد.
• همه چیز قیمت‌پذیر باشد: این بدان معنی است که در بازار رقابت کامل هیچ شرکت‌کننده‌ای نمی‌تواند قیمت‌های بازار را تعیین کند.
• مانعی وجود نداشته‌باشد: در بازار رقابت کامل همه‌ی مشاغل می‌توانند در هر زمان وارد بازار یا از آن خارج شوند.
• ملاحظات شخص ثالث وجود نداشته‌باشند: به استثنای سازمان‌های دولتی، مزایا و هزینه‌ها بر اشخاص ثالث در این مدل تأثیر نمی‌گذارند.
• هزینه‌های معاملاتی وجود نداشته‌باشند: شرکت در مدل اقتصادی بازار رقابت کامل هزینه‌ای ندارد.
• خریداران و فروشندگان بی‌شماری وجود داشته‌باشند: اولین اصل بازار رقابت کامل داشتن تعداد زیادی خریدار و فروشنده برای مشارکت است.
• اطلاعات کامل موجود باشد: در بازار رقابت کامل کلیه‌ی خریداران و فروشندگان از قیمت تمام‌شده‌ی کالا، تولید، آب، برق و سایر مواردی که برای تولید یک محصول لازم است، آگاهی دارند. حقوق مالکیت به‌خوبی تعریف شده‌است که تعیین می‌کند چه چیزی را می‌توان فروخت و چه مسئولیت‌هایی را هنگام خرید به خریدار منتقل می‌کند.
• تحرک کامل عوامل وجود داشته باشد: تحرک کامل عوامل زمانی اتفاق می‌افتد که همه‌ی عوامل با رشد، مقیاس‌پذیری و سازگاری با شرایط طولانی‌مدت بازار هماهنگ باشند.
• مدل خریداران منطقی وجود داشته باشد: در بازار رقابت کامل خریداران در انجام معاملاتی که بر سودمندی اقتصادی تأثیر می‌گذارند، آزاد هستند.
• مقررات موجود باشد: مقرراتی که اقدامات ضد‌رقابتی را از بین می‌برند، فرض می‌شوند.
• سود فروشنده به حداکثر برسد: فروشندگان در حوزه‌هایی که احتمالا بیش‌ترین درآمد را دارند و با روش‌های کارآمد، اقدام به فروش می‌کنند.

تا اینجای مطلب پی بردیم که بازار رقابت کامل چیست و شرایط لازم برای آن کدامند. در ادامه به مزایا و معایب این مدل اقتصادی می‌پردازیم. با ما همراه باشید!

مزایای مدل بازار رقابت کامل

از نظر تئوری، بازار رقابت کامل مزایای مختلفی دارد. مدل بازار رقابت کامل، سناریوی ایدئالی را ایجاد می‌کند که نیازهای خریدار و فروشنده را برآورده می‌کند و این نوع اقتصاد دارای مزایای بسیاری است که آن را به ابزاری مفید برای مقایسه تبدیل می‌کند.

• دانش کامل. ‌یکی از مزایای بازار رقابت کامل دانش کامل است. از آن‌جا که دانش کامل وجود دارد، می‌توان فرض کرد که دانش بازار به طور مساوی بین خریداران و فروشندگان تقسیم می‌شود.
• بدون انحصار. یکی از مهمترین مزایای بازار رقابت کامل این است که در آن انحصار وجود ندارد. بدون موانعی که مانع رقابت مشاغل کوچک‌تر می‌شود، هرگز نگرانی از انحصار در بازار وجود ندارد.
• سود. در بازار رقابت کامل، سود نرمال و قابل‌اعتماد است، فروشندگان به اندازه‌ی کافی کفاف هزینه‌های اساسی را می‌دهند و مقدار کمی مانده نیز دارند.
• برندینگ و بازاریابی بی‌ربط. این یک مزیت است، زیرا مشاغل مجبور نیستند برای تبلیغات یا برندینگ در یک بازار رقابت کامل، که همه‌ی محصولات برابر هستند، پول خرج کنند.
• حداکثرها. در یک بازار ایدئال، حداکثر عملکرد و کارایی و بیش‌ترین حد انتخاب مصرف‌کننده وجود دارد.
• اوج بهره‌وری. در یک مدل بازار رقابت کامل، حداکثر بهره وری را اِعمال می‌کنید؛ یعنی معیاری که در بازار معمولی به‌راحتی دست‌یافتنی نیست.
• مدل مفید. این مدل برای مقایسه با بازارهایی مانند قهوه و چای، که با بازار رقابت کامل ارتباط تنگاتنگی دارند، مفید است. این امر همچنین یک مهم را برای افزایش رقابت در بازارهای غیر‌مشابه فراهم می‌کند.

معایب مدل بازار رقابت کامل

مدل بازار رقابت کامل معایبی دارد. جالب این‌جاست که معایب مدل ناشی از کیفیت مورد‌نیاز در رقابت کامل است. این معایب عبارت‌اند از:

• غیر‌واقعی بودن. بیش‌تر مزایای ذکر‌شده در بخش قبلی مبتنی بر این ایده است که شرایط بازار رقابت کامل می‌تواند وجود داشته‌باشد، که پیش‌فرض واقع‌گرایانه‌ای نیست.
• تعصب در تصمیم‌گیری. تصمیم گیری در تجارت به‌ندرت کامل است و این مدل تعصبی را که هنگام تصمیم گیری مشاغل در‌مورد نحوه‌ی نزدیک شدن به بازار وجود دارد، در نظر نمی‌گیرد.
• وسعت. در بازار رقابت کامل برای صرفه به مقیاس هیچ محدودیتی وجود ندارد، زیرا به دلیل تعداد زیادی از شرکت‌هایی که باید برای وجود آن‌ رقابت کنند، صفت ذاتی یک رقابت کامل است.
• عدم تمایز محصول. در یک بازار همگن همه‌ی محصولات اساسا یکسان یا معادل یک‌دیگر هستند. این مسئله جایی برای نوآوری در جهت تولید محصولاتی که ویژه‌ی مصرف‌کنندگان هستند، نمی‌گذارد.
• تأثیرات تحقیق. در بازار رقابت کامل بدون کسب‌و‌کارهایی که پول اضافی برای خرج کردن در اختیار دارند، احتمال سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D)، که موجب پیشرفت علم و پزشکی می‌شوند، کم‌تر است. این احتمالا تأثیر ماندگاری در جامعه خواهد داشت.
• عدم وجودانگیزهبرای نوآوری. بین عدم تمایز محصول و این مفهوم که همه‌ی خریداران و فروشندگان از دانش لازم برای خرید برخوردارند، دیگر جایی برای رشد و نوآوری وجود ندارد.

در مطلب بالا تلاش کردیم بازار رقابت کامل و همچنین مزایا و معایب استفاده از آن را توضیح دهیم. اگر شما پیشنهادی برای تکمیل این مطلب دارید با ما به‌اشتراک بگذاربد.

نشانه‌های عدم تعادل در بازارهای پایه

حمزه بهادیوند چگینی دنیای اقتصاد : بازار محصولات پایه کشور بر‌خلاف دوره تابستانی خود روال رو به کاهشی را تجربه می‌کند. اغلب محصولات کاهش قیمت ۳۰ تا ۴۵‌درصدی را در مقایسه با ۳ ماه پیش تجربه کرده‌اند و این موضوع همان‌قدر که به مذاق تولیدکنندگان پایین‌دست خوش می‌آید باعث دل‌نگرانی تولیدکنندگان صنایع بالادست شده است. در این رابطه ابتدا باید به چند نکته مهم اشاره کنیم که در تحلیل شرایط کلی بازارهای پایه اهمیت زیادی دارد؛

۱) حضور پررنگ سفته بازان در بازارهای کالایی در ایران این بازارها را تبدیل به مکانی برای کسب سودهای کوتاه مدت کرده است.

۲) خریداران و فروشندگان در بازارهای کالایی ایران به دنبال حداکثر کردن منافع معامله در بازار هستند و این مسأله به حدی پررنگ شده که سیکل‌های رونق و رکود را در بازارهای کالایی هدایت می‌کند.

۳) بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی در بخش‌های تولیدی ایران ارتباط‌های پیشین و پسین رعایت نشده و به عبارتی زنجیره تولید از انسجام کافی برخوردار نیست.

۴) قیمت‌گذاری در ایران نه بر‌اساس اصل بازار آزاد، بلکه بر‌اساس تصمیمات کارگروه‌های دولتی صورت می‌گیرد که با تعدد بخشنامه‌ها و تصمیمات آنی همراه است.

۵) ضریب وابستگی بالای بازارهای کالایی به دلار و قیمت‌های جهانی شرایط نوسانی شدیدی را به بازار تحمیل می‌کند.

۶) اقتصاد کشور بیش از یک دهه در رکود قرار داشته و هنوز هم در رکود است و این مساله روی جریان طبیعی مبادلات در بازار اثرات زیادی دارد.

۷) صادرات کالاهای پایه که متوازن‌کننده روند تولید و مصرف (تعدیل جریان مصرف داخلی و جهانی) است تحت الشعاع عواملی همچون تحریم و سیاست‌های داخلی اغلب با چالش روبه‌رو‌ است.

۸) مداخله در امر واردات مواد اولیه و حتی محصول نهایی به بهانه‌هایی همچون حمایت از تولید داخلی و. که بهره‌وری در سیستم تولید کشور و در نتیجه رسیدن به قیمت‌های تعادلی مناسب را با مشکلات متعددی روبه‌رو‌ ساخته است.

با توجه به این مشخصات باید گفت شرایط جانبی و متغیرهای مشخص و نامشخصی که بازارهای کالایی را تحت کنترل خود دارند باعث شده‌اند عملا رسیدن به یک نقطه تعادلی در همه بازارها با مشکل روبه‌رو‌ شود. به‌عنوان مثال قیمت میلگرد ۱۰ در فروردین امسال در محدوده ۲ هزار و ۳۰۰ تومان قرار داشت اما در مرداد ماه به بالاتر از ۵ هزار تومان هم رسید. اکنون قیمت به سرعت با روند کاهشی روبه‌رو‌ شده و در محدوده ۳ هزار و ۳۰۰ تومان قرار دارد. در مورد میلگرد ۱۴ نیز قیمت‌ها در این سه دوره به ترتیب ۲ هزار و ۴۵۰ تومان در هر کیلو، ۵ هزار و ۶۰۰ تومان در هر کیلو و ۳ هزار و ۵۵۰ تومان در هر کیلو ثبت شده است. تیر آهن شاخه ۱۴ به ترتیب ۴۵۴ هزار تومان، ۸۲۰ هزار تومان و ۷۱۰ هزار تومان اعلام شده است و قیمت تیر آهن ۱۸ در این سه دوره ۶۴۹ هزار تومان، یک میلیون تومان و ۸۵۰ هزار تومان ثبت شده است. در مورد محصولات پتروشیمی با توجه به اینکه روزنامه «دنیای اقتصاد» اخیرا برای اولین بار در کشور شاخصی را برای بازارهای پلیمری کشور تعریف کرده، برای بررسی وضعیت این بازار از ابزار این شاخص استفاده می‌کنیم. شاخص مذکور در فروردین ماه ۵۵۰۰ تومان محاسبه شده است و این رقم در مهر تا ۱۰ هزار و ۶۰۰ تومان افزایش یافت و اکنون بار دیگر روند کاهشی به خود گرفته و به محدوده ۹ هزار و ۵۰۰ تومان نزدیک شده است. با توجه به اینکه شاخص قیمت‌های پلیمری «دنیای اقتصاد» ترکیبی از قیمت‌های بازار ازاد و بورس کالا است نسبت به قیمت‌های بازاری اعداد متعادل‌تری را نشان می‌دهد با این حال در صورتی که به اعداد و ارقام در بازار آزاد محصولات پلیمری و شیمیایی مراجعه کنیم می‌توان به این نکته پی برد که روند تغییرات شدید قیمتی و آنی در این بازارها برای هر دو بخش بالادست و پایین‌دست این صنعت تا چه میزان آزار‌دهنده بوده است.

به‌عنوان نمونه روند تغییرات چند محصول پلیمری در بازار آزاد را می‌توان در نمودار همراه مشاهده کرد. به‌عنوان چند نمونه قیمت پلی‌اتیلن ترفتالات بطری که ابتدای سال در قیمت ۷۸۰۰ تومان در هر کیلو در بازار آزاد معامله می‌شد در شهریور به ۲۴ هزار تومان رسید و در بازار نایاب شد. این محصول در فاصله سه ماه ۹ هزار تومان از ارزش خود را از دست داده است و اکنون در محدوده ۱۵ هزار تومان معامله می‌شود. پلی‌اتیلن سنگین فیلم ۰۰۷۵ که در فروردین در قیمت ۶ هزار و ۴۰۰ تومان معامله می‌شد در تابستان به بهای ۱۴ هزار تومان رسید و اکنون قیمت آن ۹ هزار و ۵۰۰ تومان در هر کیلو است و باید گفت تقریبا تمام محصولات پلیمری از روندی مشابه این وضعیت تبعیت می‌کنند.

البته باید به این نکته اشاره کنیم که افزایش قیمت ارز در سال ۹۷ عامل اصلی برای رشد قیمت‌ها محسوب می‌شود اما به عقیده کارشناسان، بیش از آنکه رشد بهای ارز باعث این روند شود رشد جریان سفته‌بازی و تزریق تقاضای کاذب به بازارهای کالایی باعث این روند شده است. در این رابطه سوالی که مطرح می‌شود آن است که چرا بازارهای کالایی تقریبا هیچ گاه در نقطه تعادلی قرار نمی‌گیرند؟ اصولا نقطه تعادلی برای بازارهای کالایی در چه نقطه‌ای است؟ حلقه‌های بالادستی و پایین‌دستی در شرایط مختلف از قیمت‌هایی که اعلام می‌شود ابراز نگرانی می‌کنند. در بازار فولاد رشد قیمت‌ها باعث توزیع گسترده رانت بین دلالان شد و اکنون کاهش قیمت‌ها باعث شده بهای محصول نهایی با ماده اولیه تولید اختلاف چندانی نداشته باشد و تولیدکننده در مرز ضرر قرار بگیرد. نقطه تعادلی در بازارها بر اساس تعریفی که علم اقتصاد دارد نقطه‌ای است که در آن کاهش قیمت نسبت به قیمت تعادلی منجر به کاهش عرضه و افزایش تقاضا شود.

در اقتصاد ایران اغلب کاهش قیمت‌ها منجر به توقف جریان تقاضا می‌شود چراکه نیروهای کششی بازار که معمولا عملیات تنظیم بازار را بر عهده دارند درست عمل نمی‌کنند و خریدار به هوای کاهش بیشتر قیمت در آینده میزان تقاضای خود را به تعویق می‌اندازد.عرضه‌کننده نیز از ترس افت بیشتر قیمت‌ها مایل به فروش بیشتر کالای خود است که این مسأله نشان می‌دهد فروشنده به دنبال کاهش فشارهای احتمالی ناشی از افت قیمت بر ترازنامه شرکت است. این مسیر دقیقا عکس مسیری است که علم اقتصاد تعریف می‌کند و دلیل آن نیز عدم مدیریت بازار بر مبنای قوانین عرضه و تقاضا است که باعث از بین رفتن نیروهای متعادل‌کننده و تنظیم‌کننده در بازارها است. در این رابطه اقتصاددانان معتقدند مادامی که نیروهای مداخله‌گر در روند بازارهای پایه دخالت داشته باشند تعادل در بازارهای پایه به راحتی ایجاد نخواهد شد. در گزارش‌های آتی باز هم به بررسی این موضوع در بازارهای کالایی خواهیم پرداخت و به این سوال پاسخ می‌دهیم که نقطه تعادلی در بازارهای کالایی چه نقطه‌ای باید باشد.

مفهوم تعادل و اهمیت آن در بازار

آزمون تستی بخش 1 اقتصاد دهم انسانی و معارف | فصل دوم: تولید

تیم مدیریت گاما

آزمون تستی بخش 1 اقتصاد دهم انسانی و معارف | فصل سوم: بازار

تیم مدیریت گاما

آزمون آنلاین اقتصاد دهم انسانی | بخش پنجم | فصل 1: اقتصاد بین الملل

تیم مدیریت گاما

جزوۀ آموزشی اقتصاد دهم رشته ادبیات و علوم انسانی | بخش 2: نهادهای پولی و مالی (فصل…

مریم یابنده جهرمی

سؤالات طبقه‌بندی شده درس به درس اقتصاد پایه دهم دبیرستان + پاسخ

نمونه سوالات تستی اقتصاد پایه دهم رشتهٔ انسانی + پاسخ تشریحی | فصل اول: اقتصاد چیست؟

سوالات محاسباتی دهک ها دهم انسانی

سؤالات امتحان نوبت دوم اقتصاد دهم رشته انسانی دبیرستان عفت |‌ شهریور 96

آزمون نوبت دوم اقتصاد دهم دبیرستان شهدای صنعت نفت | خرداد 1398

آزمون اقتصاد دهم دبیرستان فاطمه الزهرا خواف | بخش 1: فصل 1 و 2

امتحان اقتصاد دهم دبیرستان جام | بخش 2: نهادهای پولی و مالی + پاسخ

علی افلاکی خسروشاهی

سوالات امتحان اقتصاد دهم رشته ادبیات و علوم انسانی | بخش 2: نهادی های پولی و مالی

تعادل نش و علت اهمیت آن چیست؟

تعادل نش و علت اهمیت آن چیست؟

اغلب مواقع اقتصاددانان می توانند گذشته را توضیح داده و آینده را پیش بینی کنند اما این کار بدون کمک ممکن نیست. یکی از مهمترین ابزارهای اقتصاددانان تعادل نش است که به افتخار جان نش (John Nash)، دریافت کننده جایزه نوبل سال 1994 به عنوان مبدع آن، به این نام خوانده می شود. این مفهوم ساده به اقتصاددانان در درک چگونگی تنظیم قیمت ها توسط شرکت های رقیب، نحوه طراحی مزایده ها توسط دولت ها تا بیشترین سود را از پیشنهاد کننده ها دریافت کنند و توضیح برخی تصمیم های متناقض و خود برانداز اتخاذ شده توسط گروه ها، کمک می کند.

در این مقاله شما می توانید با تعادل نش و اهمیت آن در تصمیم گیری ها آشنا شوید.

برای درک کارکرد تعادل نش، معمای زندانی یکی از بهترین مثال ها است: «دو مجرم در دو سلول مجزا با پیشنهاد مشابهی از طرف مدعی العموم روبرو می شوند. اگر هر دو به یک جنایت خونین اعتراف کنند، ده سال زندانی می شوند. اگر یکی از دو مجرم اعتراف کرده و دیگری سکوت کند، خبرچین آزاد شده و دیگری به حبس ابد محکوم می شود. اگر هر دو مجرم سکوت کنند، با محکومیت جزئی مواجه شده و هر کدام یکسال را در بند سپری خواهند کرد.» بطورکلی برای هر دو بهتر است که سکوت کنند. اما با توجه به این توضیحات و شرایط در نظر گرفته شده، یک اقتصاددان مطلع از مفهوم تعادل نش برعکس این قضیه را پیش بینی می کند: «تنها نتیجه پایدار این است که هر دو مجرم اعتراف کنند.»

طبق تعادل نش، هر فرد در گروه بر پایه تصورش از رفتار دیگران، بهترین تصمیم را می گیرد و هیچکس نمی تواند با تغییر استراتژی کار بهتری انجام دهد، به عبارتی هر عضو گروه بهترین کاری که می تواند را انجام می دهد. در مورد معمای زندانی، انتخاب زندانی دیگر هرچه باشد، سکوت کردن اصلاً ایده خوبی نیست. از آنجا که ممکن است یکی از مجرمین اعتراف کرده باشد، بنابراین خبرچینی موضوع حبس ابد را منتفی می کند و اگر مجرم دیگر سکوت کند، اعتراف باعث آزادی خبرچین می شود.

اقتصاددانان با بکارگیری تعادل نش در دنیای واقعی، نحوه واکنش شرکت ها به قیمت رقبایشان را پیش بینی می کنند. احتمالاً دو شرکت بزرگ که برای رقابت با یکدیگر استراتژی های قیمت گذاری شان را تنظیم می کنند، در مقایسه با زمانی که هر کدام با هزار شرکت رقیب دیگر روبرو هستند، به مشتریان فشار بیشتری می آورند.

تعادل نش در درک اینکه چطور تصمیمات خوب فردی می توانند برای گروه فاجعه آمیز باشند، به اقتصاددانان کمک می کنند. تراژدی مشترکات توضیح می دهد که چرا بیش از حد از دریا ماهی صید می کنیم و یا چرا آنقدر کربن وارد جو می کنیم. اگر به این توافق می رسیدیم که فقط کمی خودداری نشان بدهیم، وضع همه بهتر می بود. اما با توجه به آنچه دیگران انجام می دهند، ماهیگیری و تولید گاز از لحاظ فردی منطقی است. این موضوع علاوه بر توضیح فضای تیره و خاکستری، به سیاستگذاران کمک می کند که راه حلی برای مشکلات پیچیده پیدا کنند.

راهنمایی: تراژدی مشترکات، یک تئوری اقتصادی است که موقعیتی را شرح می دهد که در یک سیستم منابعی مشترک بین مصرف کنندگانی وجود دارد که هر یک تنها با توجه به نفع شخصی خود عمل می کنند و به صورت مستقل و برخلاف صلاح مشترک کل مصرف کنندگان، با فعالیت های جمعی خود این منابع را به اتمام می رسانند.

اقتصاددانانی که با تعادل نش مسلح هستند، ادعا می کنند که بیلیون ها دلار را به کیف پول عمومی سرازیر کرده اند. در سال 2000، دولت بریتانیا از تعادل نش برای طراحی یک مزایده خاص استفاده کرد که در آن مجوز فعالیت تلکام – موبایل 3G به قیمت 22.5 بیلیون پوند (35.5 بیلیون دلار) به فروش رفت. ترفند آنها این بود که مزایده را به صورت یک بازی برگزار کنند و مقررات را طوری دستکاری کنند که بهترین استراتژی برای پیشنهاد دهنده ها، پیشنهاد گاوی باشد (پیشنهاد دهنده های برنده از نتیجه خشنود نبودند).

راهنمایی: هنگامی که بازارهای مالی رو به رشد هستند و قیمت سهام روندی صعودی دارند به آن «بازار گاوی» گفته می شود. این در حالی است که اگر قیمت سهام روندی نزولی داشته و رکود در اوضاع اقتصادی حاکم شده باشد، «بازار خرسی» نامی است که می تواند روند بازار را توضیح دهد.

امروزه تعادل نش زیر بنای اقتصاد خرد مدرن است و تعادل نش به اقتصاددانان قدرت انتخاب برنده ها و بازنده ها را می دهد.

منابع

مقاله علمی و آموزشی «تعادل نش و علت اهمیت آن چیست؟»، نتیجه ی تحقیق و پژوهش، ترجمه و نگارش زهرا صادقی از پورتال یو سی (شما می توانید) می باشد. در این راستا مقاله نشریه اکونومیست به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار گرفته است.

آربیتراژ چیست | بررسی فرصت‌های آربیتراژی در بازارهای مالی مختلف

آربیتراژ چیست؟ یکی از مفاهیم مهم علم اقتصاد آربیتراژ است که می‌توان آن را کسب سود از اختلاف قیمت یک دارایی بین دو یا چند بازار تعریف کرد. در واقع می‌توان مفهوم آربیتراژ را از عدم وجود تعادل قیمت در بازارهای مختلف استنباط کرد. به بیان دیگر، هنگامی که دارایی پایه مانند کالا یا ارز و سهام در بازارهای مختلف دارای ارزش یکسان نباشد، آربیتراژگران با خرید دارایی در بازاری که قیمت کمتری دارد و فروش سریع آن در بازارهایی با قیمت بالاتر، از سطوح مختلف قیمت سود کسب می‌کنند. از آنجا که در صورت امکان فروش دارایی در حداقل زمان ممکن فراهم باشد، ریسک این روش بسیار ناچیز خواهد بود و در عمل می‌توان آن را نوعی سرمایه گذاری بدون ریسک تلقی کرد.

در مفهوم آربیتراژ شرایط باید برای خرید و فروش فراهم بوده و محصولات نیازی به معرفی یا بازاریابی نداشته باشد؛ بنابراین، صادرات کالا آربیتراژ محسوب نمی‌شود. به طور کلی ماهیت آربیتراژ بر مبنای بازده مثبت قطعی است و اگر یک دارایی در بازارهای مختلف ارزش یکسانی داشته باشد، تعادل آربیتراژی برقرار خواهد شد.

فهرست عناوین مقاله

شکل‌گیری فرصت‌های آربیتراژی

فرصت‌های آربیتراژی بر مبنای بعد مکان یا زمان به وجود می‌آید. فرصت آربیتراژی برمبنای بعد مکان در دو موقعیت جغرافیایی مختلف خواهد بود که در آن یک دارایی خاص در دو بازار ارزش ناهمسانی داشته باشند. شرط موفقیت در این شیوه، امکان خرید و فروش همزمان یا حداکثر با تفاوت زمانی کوتاه است. اما آربیتراژ بر مبنای بعد زمان، از اختلاف ارزش دارایی به دلیل تفاوت در زمان تحویل آن ناشی می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به اختلاف قیمت‌ در بازار نقد و بازار آتی اشاره کرد.

معاملات آربیتراژی به طور عمده بر اساس بعد زمانی انجام می‌شود و به همین دلیل بازار آتی در بین سرمایه‌گذاران محبوبیت زیادی دارند. مفهوم آربیتراژ را می‌توان دلیل و انگیزه‌ فعالیت بسیاری از سفته‌بازان و به نوعی محرک بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری دانست.

آربیتراژ یک کالا در دو بازار

می‌خواهیم مفهوم آربیتراژ یک کالا در دو بازار را با یک مثال بیان کنیم. فرض کنید خرده‌فروشی والمارت دی‌وی‌دی اصلیِ بازی ارباب حلقه‌ها را به ارزش ۴۰ دلار می‌فروشد؛ اما شخصی می‌داند که نسخه‌های آخر این دی‌وی‌دی‌ در ‌سایت eBay حدود ۵۵ تا ۱۰۰ دلار به فروش رفته است. پس این ایده وجود دارد که شخص چند دی‌وی‌دی از والمارت خریداری کرده و آن‌ها را با سود 15 تا 60 دلاری در eBay بفروشد. اما این فرد قطعا نمی‌تواند این روش را برای طولانی مدت ادامه دهد، زیرا احتمالا یکی از حالات زیر رخ خواهد داد:

• دی‌وی‌دی‌های اصلی والمارت به پایان می‌رسد.
• والمارت قیمت دی‌وی‌دی‌ها را بالا می‌برد، زیرا استقبال از این محصول افزایش یافته است.
• قیمت دی‌وی‌دی‌ها در eBay کاهش می‌یابد زیرا عرضه‌ی آن‌ها در ‌سایت eBay افزایش داشته است.

این آربیتراژ در چنین بازارهایی بسیار رایج است و فروشندگان در بازارهای اجناس دست‌دوم و حراجی‌ها، اشیاء باارزشی را خریداری می‌کنند که فروشنده‌ آن‌ها را با قیمت پایین می‌فروشد. اما این کار نیز هزینه‌هایی را به خریدار تحمیل می‌کند؛ از جمله زمان پیدا کردن اجناس با قیمتی کمتر از ارزش واقعی‌، تحقیق‌ در مورد قیمت‌های رقابتی بازار و پذیرش ریسک کاهش قیمت اجناس پس از خرید.

آربیتراژ چند کالا در یک بازار

در نوع دوم معاملات که در مفهوم آربیتراژ وجود دارد، اشخاص چند کالا را در یک بازار خرید و فروش می‌کنند و اغلب این نوع آربیتراژ ( Arbitrage ) شامل مبادلات ارزی است. این مورد را نیز با یک مثال توضیح می‌دهیم. فرض کنید سرمایه‌گذاری ۵ دینار الجزایر را با ۱۰ لِوای بلغاری مبادله می‌کند. سپس سرمایه‌گذار می‌تواند ۱۰ لوای بلغاری را مجددا به دینار الجزایر تبدیل کند؛ به صورتی که با پرداخت ۱۰ لوا، ۶ دینار دریافت کند و در نتیجه یک دینار بیشتر از تعداد اولیه خواهد داشت.

نتیجه‌ این نوع آربیتراژ به طور کلی به اقتصاد محلیِ مکان مبادله ضرر وارد خواهد کرد زیرا بین تعداد دینارها و لواهای مبادله‌شده تناسب وجود ندارد. در صورتی که با چند ارز در بازار رو به رو باشیم، این آربیتراژ پیچیده‌تر خواهد بود.

آربیتراژ در بازار نقدی

در این بخش از مفهوم آربیتراژ به انواع بازارهای نقدی می‌پردازیم و مفهوم آربیتراژ را در هر یک بررسی کرده و نحوه معاملات آن را بیان می‌کنیم. البته امروزه فرصت‌‌های معاملاتی که در مفهوم آربیتراژ قرار گیرند در بازارهای نقدی بسیار کم است و دلیل آن تولید گسترده در سراسر جهان، حذف واسطه‌ها و تجارت الکترونیک است که بازار را به شرایط تعادل می‌رساند.

بازار جهانی سهام

امروزه سهام شرکت‌های چند ملیتی و بین‌المللی در بورس‌های‌ جهانی عرضه می‌شود. این بازارها بهم متصل و فعالیت آن‌ها یکپارچه است. گاهی ممکن است در زمان کوتاهی قیمت یک سهم در بازارهای مختلف یکسان نباشد و فرصتی برای آربیتراژ ایجاد شود. از آنجا که سرمایه‌گذاران پیوسته بازارهای جهانی را رصد می‌کنند و با وجود ربات‌های معامله‌گر و حجم بالای سفارشات، این فاصله در ارزش سهام‌ها از بین می‌روند و بازار به تعادل می‌رسد.

بازار غیررسمی ارز ایران

یکی از بسترهایی که معاملات در آن مطابق مفهوم آربیتراژ انجام می‌شود، بازارهای غیر رسمی است؛ اختلاف قیمت ارز دولتی در ایران و بازار آزاد آن سبب شده که آربیتراژگران که می‌توان آن‌ها را دلالان ارزی نامید، ارز سهمیه‌ای دولتی را خریداری کرده و در بازار آزاد بفروشند. علاوه بر این تفاوت نرخ ارز در بازارهای منطقه‌ای و بازارهای کشورهای همسایه فرصت دیگری برای این افراد است تا در معامله‌ای بدون ریسک، سود هنگفتی بدست بیاورند. البته چنین معاملاتی موجب خروج ارز و آسیب به نظام اقتصادی کشور می‌شود پیگرد قانونی دارد.

آربیتراژ در بازار آتی

بخش عمده‌ای از معاملات که در مفهوم Arbitrage انجام می‌شود به بازار آتی تعلق دارد. این مدل آربیتراژ ناشی از اختلاف قیمت در بازار نقد و مفهوم تعادل و اهمیت آن در بازار مفهوم تعادل و اهمیت آن در بازار بازار آتی است. این فرآیند به این صورت است که قیمت سهام یا کالا به عنوان دارایی سرمایه‌دار در بازار آتی نسبت به قیمت آن در بازار نقد بیشتر خواهد بود؛ فاصله قیمت در این آربیتراژ موجب شده که حاشیه سود مناسبی برای سرمایه‌داران ایجاد شود که مصداق بارزی از مفهوم آربیتراژ است.

در این بازار آربیتراژگران دارایی خود را در بازار نقد خریداری می‌کنند و معادل آن قراردادی در بازار آتی منعقد می‌کنند. اختلاف قیمت در هنگام خرید و فروش این دارایی، سود ناخالص سرمایه‌گذار خواهد بود.

آربیتراژ در بازار جهانی ارز فارکس

در بازار فارکس ، حجم بالایی از تراکنش‌ها و ابزارهای معاملاتی بسیاری مفهوم تعادل و اهمیت آن در بازار وجود دارد که در مفهوم آربیتراژ صدق می‌کند؛ از طرفی تعداد زیاد معامله‌گران و سرعت بالای اجرای سفارشات موجب شده که این فرصت‌ها فورا پوشش داده ‌شود. در بازار ارز جهانی می‌توان سه روش عمده را در مفهوم آربیتراژ بررسی کرد:

آربیتراژ جفت ارزی

آربیتراژ جفت ارزی که به معنی سودآوری از قیمت‌‌های متفاوت یک جفت‌ ارز در دو کارگزاری یا صرافی است.

آربیتراژ سود تضمین شده

آربیتراژ سود تضمین شده که در آن معامله‌گر در مرحله اول نرخ سود کشورها و مناطق اقتصادی مختلف را بررسی می‌کند. سپس دارایی خود را به ارز کشوری که بیشترین نرخ سود را دارد تبدیل کرده و در سیستم بانکی آن کشور سرمایه‌گذاری می‌کند. معامله‌گر به طور همزمان، یک قرارداد آتی جهت تضمین نرخ تبدیل ارز منعقد می‌کند تا بعد از اتمام دوره سرمایه‌گذاری، بتواند از نرخ تبدیل اولیه خود استفاده کند.

آربیتراژ مثلثی

آربیتراژ مثلثی هنگامی استفاده می‌شود که برای سه نرخ ارزی، قیمت‌های مختلفی وجود داشته باشد. معامله‌گران از طریق یک فرآیند معاملاتی سریع، سه جفت ارز مختلف را به یکدیگر تبدیل کرده و در نهایت به دارایی اولیه خود بازمی‌گردند.

مزایا آربیتراژ

مفهوم آربیتراژ یک استراتژی در امور مالی در اختیار افراد قرار می‌دهد که با بهره گیری از آن می‌توانند از تفاوت قیمت دو بازار، سود کم ریسکی بدست آوردند. در زیر مفهوم تعادل و اهمیت آن در بازار برخی از مزایا و معایب آربیتراژ آورده شده است:

• بزرگترین مزیت آربیتراژ، صفر بودن ریسک آن است. بنا بر آنچه که در مفهوم آربیتراژ آمده است، این معاملات در بدترین حالت سود ندارد و سرمایه اولیه برای سرمایه‌گذار باقی می‌ماند.
• آربیتراژ کمک می‌کند تا قیمت اوراق بهادار در بازار تقریبا ثابت باقی بماند و بنابراین به قیمت بهتر دارایی کمک می‌کند. همچنین اختلاف قیمت اوراق بهادار در بازارهای مختلف را پایان می‌دهد.
• آربیتراژ به کارآیی بیشتر بازارهای مالی کمک می‌کند، زیرا اگر آربیتراژ وجود نداشت، سهام با قیمت‌های مختلف در بازارهای مختلف خرید و فروش می‌شد و با حدس و گمان توسط مفهوم تعادل و اهمیت آن در بازار تعداد کمی از افراد، اعتماد سرمایه گذاران واقعی به بازار سهام آسیب می‌دید.

معایب آربیتراژ

• بسیاری از افراد فقط جنبه قیمت را در نظر می‌گیرند و هزینه‌های معاملات و مالیات مربوط به خرید و فروش دارایی را نادیده می‌گیرند که به نوبه خود منجر به تخمین اشتباه سود می‌شود و اگر اختلاف قیمت زیاد نباشد، می‌تواند منجر به ضرر شود.
• در زندگی واقعی فرصت‌های آربیتراژ زیادی وجود ندارد. اگر فرصتی برای سودآوری در چنین شرایطی وجود داشته باشد، باید سریعترین فناوری را در اختیار داشت تا بتوانید به سرعت موقعیت خود را بدست آورید. برای انجام چنین معامله‌هایی که در اختیار افراد کمی قرار دارد، باید تخصص کافی داشته باشید.
• برای انجام آربیتراژ و سودآوری بالای آن سرمایه زیادی مورد نیاز است و با سرمایه اندک نمی‌توان به سود مورد نظر رسید.

تعادل آربیتراژی

همان طور که بیان شد، آربیتراژ مجموعه‌ای از تراکنش‌های مالی است که در هیچ حالتی به زیان منتهی نخواهد شد. این معامله می‌تواند سودی در پی داشته باشد یا بدون سود انجام شود اما ضرری در کار نخواهد بود.

در مفهوم آربیتراژ عبارت دیگری به نام تعادل آربیتراژی وجود دارد. اگر در بازارهای مختلف، تفاوت قیمت وجود نداشته باشد، تعادل آربیتراژی رخ خواهد داد. در حالت تعادل آربیتراژی، افراد نمی‌توانند فقط با معاملات سریع و با استفاده از تفاوت قیمت‌های موجود سود به دست آورند.

تعادل آربیتراژی، یک حالت ایده‌آل در اقتصاد است. البته در بسترهای مختلف، آربیتراژ به مرور به حالت تعادلی خواهد رسید. هنگامی که یک محصول در یک بازار ارزان‌تر از بازار دیگر باشد، تقاضا برای خرید از بازار ارزان‌تر بیشتر می‌شود؛ هر چه تقاضا برای این محصول بیشتر باشد، قیمت نیز افزایش خواهد داشت. در نتیجه فرصت‌های آربیتراژی کوتاه هستند و بسیار سریع از دست می‌روند.

اجتناب از آربیتراژ در جهت ثبات بازار

فرصت‌های آربیتراژی در همه جا و در زمینه‌های مختلف، از بازار سهام و بور س گرفته تا فروشگاه‌های دست دومی، وجود دارد. اما هزینه‌های پنهان فرصت‌های آربیتراژ و تعداد بالای افرادی که به دنبال این فرصت‌ها هستند، این معاملات را دشوار کرده است. سودهای آربیتراژی اغلب عمر کوتاهی دارند، زیرا معامله دارایی‌ها نرخ آن‌ها را طوری تغییر می‌دهد که بازار در فرصت کوتاهی به تعادل می‌رسد.

فرصت‌های آربیتراژی بر اقتصاد تاثیر مستقیم دارد و با ایجاد هزینه‌ برای محصولات، باعث بی‌ثباتی بازار خواهد شد. بنابراین باید در برابر تمایل خود برای رسیدن به سود سریع در معاملات مقاومت کنیم.

آربیتراژ در ایران

با بروز اختلاف قیمت‌ در دو یا چند بازار، آربیتراژگران وارد بازارهای معاملاتی می‌شوند و در مدت کوتاهی تعادل بین عرضه و تقاضا برقرار می‌شود. هرچه بازار کارامدتر باشد، تعادل سریع‌تر ایجاد می‌شود و فرصت آربیتراژ کوتاه‌تر خواهد بود.

در واقع این فرصت‌ها و تعادل پس از آن‌، محرکی برای پویایی اقتصاد تلقی می‌شود. کشورهایی که در آن‌ها ساختار اقتصادی مناسب و بازارهای کارا وجود نداشته باشد، فرصت‌های آربیتراژ و مدت آن‌ها بیشتر خواهد بود.

با افزایش تعداد فرصت‌های آربیتراژی و پایداری آن‌ها، انگیزه سرمایه‌گذاران برای فعالیت‌های مولد اقتصادی کمتر خواهد بود. چنین وضعیتی در حال حاضر در ایران وجود دارد و عدم تعادل در بازار، توسعه و رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است.

سخن پایانی

در این مطلب، به سوال آربیتراژ چیست پاسخ دادیم و فرصت‌های آربیتراژی را در بازارهای مختلف را همراه با شما بررسی کردیم. این فرصت‌ها اغلب باعث پویایی اقتصاد کشورها می‌شود اما در کشورهایی که وضعیت اقتصادی نامناسبی وجود دارد، همین فرصت‌ها با کاهش تمایل افراد برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد، رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار خواهند داد. همه افراد در بازارهای مختلف تمایل دارند هزینه‌ها را کاهش و سود خود را افزایش دهند. در نتیجه رقابت بسیار فشرده خواهد شد. به همین دلیل، در بیشتر مواردی که فرصتی برای آربیتراژ و سود مطمئن در کوتاه مدت وجود دارد، تنها کارشناسان حرفه‌ای و مجرب و نیز افرادی که ابزارهای قدرتمندی در اختیار دارند می‌توانند از این فرصت‌های ویژه بهره ببرند.