ابزارهای پیش بینی ارزش اوراق

اقتصاد

ارائه مدلی برای پیش‌بینی عوامل مؤثر بر ریسک سقوط قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران

1 دانشجوی دکتری مدیریت مالی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

2 دانشیار، گروه مدیریت مالی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

3 دکتری مدیریت مالی، مدرس واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

4 استادیار، گروه ریاضی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

چکیده

هدف از اجرای پژوهش حاضر، ارائه مدلی برای پیش‌بینی عوامل مؤثر بر ریسک سقوط قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. ضمن مروری بر ادبیات موضوعی ریسک سقوط قیمت سهام، در بخش کیفی، تعداد 12 نفر از طریق روش نمونه‌گیری نظری از میان خبرگان بازار سرمایه انتخاب و سپس با جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز بوسیله‌ ابزارهای مراجعه به اسناد و مدارک و مصاحبه به استخراج عوامل مؤثر بر ریسک سقوط قیمت سهام با بهره‌گیری از نرم‌افزار MAXQDA18 پرداخته و برای استخراج مدل پژوهش از مدل معادله ساختاری و از نرم‌افزار PLS بهره گرفته شده است. جامعه آماری در بخش کمی، نمونه‌ای متشکل از 100 شرکت‌ از بین شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال‌های 1388 الی 1398 انتخاب گردید. نتایج نشان می‌دهد ارائه مدلی برای پیش‌بینی عوامل مؤثر بر ریسک سقوط قیمت سهام امکان‌پذیر است و به ترتیب مسئولیت اجتماعی در اولویت اول، استراتژی‌های تجاری در اولویت دوم، متغیرهای کلان اقتصادی در اولویت سوم، توانایی مدیریتی در اولویت چهارم، ارتباطات سیاسی در اولویت پنجم، متغیرهای مالی در اولویت ششم و عدم تقارن اطلاعاتی در اولویت هفتم بر ریسک سقوط قیمت سهام تأثیر دارند.

کلیدواژه‌ها

• مسئولیت اجتماعی
• متغیرهای کلان اقتصادی
• استراتژی‌های تجاری
• ریسک سقوط قیمت سهام
• کیفی و کمی

20.1001.1.26454637.1400.11.33.9.6

عنوان مقاله [English]

Presentation the Model for Predicting the Factors Affecting Stock Price Crash Risk in the Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• Farzaneh Valizadeh 1
• Amir Mohamadzadeh 2
• Mohsen Seighali 3
• Mohsen Torabian 4

2 Associate Prof, Department of Financial Management, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.

The purpose of this study is to provide a model for predicting the factors affecting the stock price Crash Risk in the Tehran Stock Exchange. In addition to a comprehensive review of the thematic literature related to the stock price crash risk, in the qualitative section, 12 people through theoretical sampling method, selected among capital market experts and then by collecting the required data by means of document reference and interview tools to extract the factors affecting the risk of stock price crash risk using MAXQDA18 software and to extract the model from the structural equation model and PLS software has been used. Statistical population in the quantitative part, a sample of 100 companies was selected from the companies listed in the Tehran Stock Exchange between 2009 and 2019. The results show, it is possible to provide a model to predict the factors affecting the stock price crash risk and respectively social responsibility in the first priority, business strategies in the second priority, macroeconomic variables in the third priority, managerial ability in the fourth priority, political communication in the fifth priority, variables Financial in the sixth priority and information asymmetry in the seventh priority affect the stock price crash risk.

کلیدواژه‌ها [English]

• Composite Index
• Financial Inclusion
• Financial Exclusion
• Microfinance

مراجع

1.Afroozi, M., Shams Gharneh, N., Vafaei Ghaein, V. (2019). Relationship between Stock Price Crash Risk and Structure of Financial Statements. Journal of Financial Management Perspective, 9(28), 39-63. (in persian).

پیش بینی های سود هر سهم در بازار سرمایه بورس اوراق بهادار

پیش بینی های سود هر سهم در بازار سرمایه بورس اوراق بهادار امروزه به دلیل گسترش فعالیت های اقتصادی ، توسعه بازارهای مالی و رونق سرمایه گذاری در بازارهای سرمایه به خصوص بورس اوراق بهادار توسط اشخاص حقیقی و حقوقی ، مهم ترین ابزار جهت اتخاذ تصمیمات درست و کسب منفعت مورد انتظار و استفاده بهینه و مطلوب از امکانات مالی ، دسترسی به اطلاعات درست و به موقع و تحلیل دقیق و واقع بینانه آن می باشد.

از جمله اطلاعاتی که استفاده کنندگان از اطلاعات مالی شرکتها در تصمیم گیری های خود مورد توجه قرار می دهند اطلاعات مرتبط با بازده سهام شرکت ها است . در این میان هرگونه اطلاعاتی که به نحوی مرتبط با شرکت بوده و با عملکرد و وضعیت مالی شرکت ارتباط داشته باشد بر بازده سهام تاثیر گذار خواهد بود . سود پیش بینی شده هر سهم برای سال مالی آینده ، از جمله اطلاعاتی است که از سوی شرکت ها اعلام می شود . این اطلاعات بر قیمت سهام و به تبع آن بر بازده سهام اثر گذار است و چنانچه دارای محتوای اطلاعاتی باشد می تواند بر رفتار استفاده کنندگان به خصوص سهام داران بالفعل و بالقوه تاثیر گذاشته و باعث افزایش یا کاهش قیمت سهام شود و بازده های غیر عادی (بازده ای کمتر یا بیشتر از بازده بازار) ایجاد کند .

یکی از اهداف اطلاعات حسابداری کمک به استفاده کنندگان درپیش بینی جریان­های نقد ورودی آتی به واحد تجاری و به تبع آن پیش بینی بازده سرمایه­گذاری است. بخشی از متغیرهای تأثیرگذار بر بازده سهام شرکت­ها در بازار سهام ناشی از اطلاعات مالی است که از طریق سیستم حسابداری تهیه می­شود. میزان تأثیر این اطلاعات بسیار پیچیده و تا حدی ناشناخته است. اگر اطلاعات حسابداری برای تعیین بازده سودمند باشد در آن صورت تغییرات در داده­های حسابداری باید سبب تغییر در بازده سهام شرکت­ها شود.

بورس اوراق بهادار به عنوان نماد بازار سرمایه ایران، تأثیرپذیری زیادی از تغییر چرخه­ های اقتصادی دارد. مدیران سرمایه­ گذاری و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی که در این بازار به معاملات سهام و سایر دارایی­های مالی می­پردازند، برای حفظ و افزایش ارزش سبد سرمایه­ گذاری خود نیاز به بررسی عوامل مختلف مؤثر بر بازده سرمایه­ گذاری­ های خود دارند.

پیش­ بینی های سود هر سهم در سرمایه­ گذاری­ ها از اهمیّت ویژه ­ای برخوردار است، زیرا در شیوه­ های ارزیابی سهام عامل مهمی تلقی می شود و در بیشتر موارد، جزء اساسی روشهای انتخاب سهام می­باشد. اهمیت این پیش بینی به میزان انحرافی بستگی دارد که با واقعیت دارد. هر چه میزان این انحراف کمتر باشد، پیش بینی از دقت بیشتری برخوردار است و این مسئله برای استفاده کننده و تهیه کننده مهم تلقّی می­شود.

تصمیم­ گیرندگان برای اتخاذ تصمیمات صحیح و دقیق، نیازمند اطلاعاتی مفید و سودمند هستند. بالتبع بیشتر اطلاعات باید از طریق گزارش­های مالی شرکت در اختیار آن­ها قرار گیرد. اکثر استفاده­کنندگان بر اقلامی تأکید دارند که تصور می­کنند مربوط ترین اطلاعات است. اطلاعات مربوط به سود هر سهم، مقیاسی است که از نظر بیشتر استفاده­ کنندگان با اهمیّت و مربوط محسوب می­شود. مشاهدات مستقیم و غیرمستقیم مؤید این است که سود هر سهم گزارش شده و سود هر سهم پیش بینی شده بر قیمت بازار سهام عادی اثر مستقیم می­گذارد و سرمایه­ گذاران خواستار این اطلاعات هستند.مدیریت موظف است علاوه بر سود هر سهمارائه شده از طریق صورت­های مالی، برآورد آتی از دورنمای شرکت در قالب سود هر سهم پیش بینی شده را در اختیار استفاده کنندگان بگذارد.تصمیم­ گیری صحیح سبب می­شود سرمایه­ گذار به انتظارات و توقعات خود از سرمایه برسد و شرکت با ارائه اطلاعات درست می تواند اعتماد استفاده­ کننده را جلب کند.

بازده

بازده در فرآیند سرمایه ­گذاری نیروی محرکی است که ایجاد انگیزه می­کند و پاداشی برای سرمایه­ گذاران محسوب می­شود. بازده ناشی از سرمایه ­گذاری برای سرمایه­ گذاران حائز اهمیت است، برای این که تمامی بازی سرمایه­ گذاری به منظور کسب بازده صورت می­گیرد. ارزیابی بازده، تنها راه منطقی (قبل از ارزیابی ریسک) است که سرمایه­ گذاران می­ توانند برای مقایسه سرمایه­ گذاری­ های جایگزین و متفاوت از هم انجام دهند. برای درک بهتر عملکرد سرمایه­ گذاری اندازه­ گیری بازده واقعی (مربوط به گذشته) لازم است. مخصوصاً این که بررسی بازده مربوط به گذشته در تخمین و پیش بینی بازده­های آتی نقش زیادی دارد . در ارتباط با مفهوم بازده، مارکویتز معتقد است که امکان دارد تعریف بازده از یک سرمایه­گذاری به سرمایه­گذاری دیگر متفاوت باشد ولی در هر صورت سرمایه­گذاران ترجیح می­دهند بیشترین آن عایدشان شود تا کمترین آن. در همین ارتباط فرانسیس نیز عقیده دارد سرمایه­ گذاری را اگر نوعی از واگذاری پول تلقی کنیم که انتظار می­رود پول اضافی از آن عاید شود، در این صورت هر سرمایه­ گذاری، درجه­ای از ریسک را در برخواهد داشت که مستلزم از دست دادن آن پول در زمان حال برای بدست آوردن بازده آتی است .
برخی دیگر از تعاریف که در مورد بازده سرمایه­ گذاری بیان شده است به شرح زیر است:

بازده یک قلم دارایی مالی را در مدت یک سال می­توان به این صورت تفسیر کرد، نرخ تنزیلی که اگر جریانات نقدی آینده با آن محاسبه شود، ارزش فعلی بدست آمده با قیمت دارایی برابر می­شود .
بازده یک سرمایه­ گذاری عبارتست از جریانات نقدی قابل تحققی که توسط صاحبان آن سرمایه­گذاری در طول یک دوره زمانی معین تحصیل می­شود. بازده به صورت درصدی از ارزش سرمایه­گذاری انجام شده در آغاز دوره بیان می­شود .

بازده مورد انتظار

عبارت است بازده تخمینی یک دارایی که سرمایه­ گذاران انتظار دارند در یک دوره آینده بدست آورند. بازده مورد انتظار با عدم اطمینان همراه است و احتمال دارد برآورده شود و یا این که برآورده نشود. سرمایه ­گذاران برای کسب بازده مورد انتظار بایستی یک نوع دارایی را خریداری نمایند و توجه داشته باشند که این بازده ممکن است تحقق نیابد. سرمایه­ گذاری بر روی اوراق بهادار ریسک دار و بلند مدت می­تواند باعث برآورده شدن بازده مورد انتظار سرمایه­ گذاران شود، در حالی که این امر در کوتاه مدت کمتر اتفاق می­افتد.

اجزای بازده

بازده معمولاً از دو بخش تشکل می­شود:

سود دریافتنی

مهمترین جزء بازده سودی است که به صورت جریان­های نقد دوره­ای سرمایه­گذاری بوده و می­تواند به صورت بهره یا سود تقسیمی باشد. ویژگی متمایز این دریافت­ها این است که منتشر کننده پرداخت­هایی را به صورت نقدی به دارند دارایی پرداخت می­کند. این جریان­های نقدی با قیمت اوراق بهادار نیز مرتبط است.

سود (زیان) سرمایه

دومین جزء مهم بازده، سود (زیان) سرمایه است که مخصوص سهام عادی است ولی در مورد اوراق قرضه بلند مدت و سایر اوراق بهادار با در آمد ثابت نیز مصداق دارد. به این جزء که ناشی از افزایش (کاهش) قیمت دارایی است سود (زیان) سرمایه می­گویند. این سود (زیان) سرمایه ناشی از اختلاف بین قیمت خرید و قیمت زمانی است که دارنده اوراق قصد فروش آن­ها را دارد. این اختلاف می­تواند سود یا زیان باشد.

مجموع این دو جزء، بازده کل اوراق بهاداررا تشکیل می­دهد.

پیشنهادات

به سرمایه گذاران و سهامداران پیشنهاد می شود که با مفهوم خطای پیش بینی سود هر سهم بیشتر آشنا شده و در تصمیم گیری ها به آن توجه داشته باشند. چرا که با توجه به نتایج حاصله، شرکت هایی که خطای پیش بینی سود (مثبت / منفی ) بالایی دارند بازده غیرعادی (مثبت / منفی ) بالایی نیز خواهند داشت و این به سبب افزایش یا کاهش تقاضا برای خرید سهام و به تبع آن افزایش یا کاهش قیمت سهام می باشد. هم چنین پیشنهاد می­شود که سهامداران و کلیه فعالان بازار سرمایه در تصمیمات منطقی به شرایط بازار در کنار سایر معیارها توجه کنند.

1 ـ فراهم آوردن بستری مناسب جهت اطلاع رسانی سریع، دقیق و صحیح

2 ـ تأکید بورس اوراق بهادار تهران، مبنی بر این که شرکت­های جدید الورود با دقت بیشتری سود هر سهم را پیش بینی کنند؛ زیرا سرمایه­ گذاران معمولاً با استفاده از این معیار ابزارهای پیش بینی ارزش اوراق اقدام به تعیین قیمت سهام می­کنند. عدم دقت در پیش بینی سود هر سهم، می­تواند منجر به کسب بازده غیرعادی برای عده­ای از سرمایه ­گذاران و زیان غیرعادی برای عده دیگری شود.

3 ـ به سازمان بورس پیشنهاد می­شود تا شرایط الزام شرکت­ها را به تهیه پیش بینی سود بر مبنای سناریوهای مختلف را در شرایط عدم اطمینان بررسی نماید و نیز اجرای سخت­گیرانه قانون بازار اوراق بهادار برای شرکت­هایی که پیش بینی یا تغییر در پیش بینی خود را با تأخیر و یا با دقت پیش بینیکم ارائه می­کنند.

تامین مالی از طریق اوراق، راهکاری برای کنترل تورم و نقدینگی

تهران- ایرنا- انتشار اوراق مالی اسلامی یکی از ابزارهای تامین مالی است که می‌تواند با کنترل نقدینگی، آثار تورمی در جامعه را کاهش دهد و در این راستا، نخستین دور عرضه این اوراق در سال ۱۴۰۰ از هفته اول خردادماه شروع می‌شود.

به گزارش روز جمعه ایرنا، وزارت امور اقتصادی و دارایی طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با استناد به نتایج تحلیل مستقیم «روند تحولات متغیرهای اقتصادی»، «روند سنجه‌های پایداری بدهی‌های دولت»، «پیش بینی جریان ورودی و خروجی منابع بودجه به خزانه» در نظر دارد با تضمین دولت از محل ظرفیت قانون بودجه ۱۴۰۰ کل کشور از هفته اول خردادماه اقدام به انتشار اوراق مالی اسلامی با تضمین دولت از محل ظرفیت قانون بودجه امسال کند.

اوراق اسلامی چیست و ساز و کار انتشار آن چگونه است؟

یکی از راه‌های تامین کسری بودجه که کمترین تبعات را بر زندگی مردم داشته باشد انتشار اوراق مالی اسلامی است و ۱۷ نوع اوراق مالی اسلامی قابل انتشار وجود دارد که دولت تا کنون از ۶ نوع آن (اوراق مشارکت، اسناد خزانه، اوراق منفعت، اوراق اجاره، اوراق سلف موازی استاندارد و اوراق مرابحه) استفاده کرده است.

انتشار این اوراق (به استثنای اوراق مشارکت) به منظور تأمین منابع مالی دولت، اولین بار در سال ۱۳۹۳ در قانون بودجه در نظر گرفته شده و به اسناد خزانه اسلامی محدود بود. حجم مجاز انتشار اسناد خزانه توسط دولت در قانون بودجه سال ۱۳۹۳، سه هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شد که البته این اوراق در سال ۱۳۹۴ برای اولین بار منتشر شد. با گذشت زمان، تنوع و حجم انتشار اوراق مالی مورد استفاده توسط دولت افزایش یافت.

فرآیند انتشار اوراق مالی اسلامی به این صورت است که وقتی دولت بخواهد اوراقی را منتشر کند، وزارت اقتصاد، عامل اجرایی است و انتشار آن تحت نظر کمیته بند (ک) تبصره پنج قانون بودجه (کمیته مدیریت تبعات احتمالی انتشار اوراق مالی اسلامی در بازارهای پول و سرمایه کشور) انجام می‌شود.

در واقع پس از برآورد انجام شده از منابع و مصارف بودجه که با مشارکت وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه انجام می‌شود، میزان کسری مورد نیاز برای تامین از محل انتشار اوراق اسلامی مشخص می‌شود و اعضای کمیته بند (ک) تبصره (۵) قانون بودجه که شامل وزیر امور اقتصادی و دارایی، رییس سازمان برنامه و بودجه و رییس کل بانک بانک مرکزی است مجوز انتشار می دهند.

در ادامه طبق این مجوز، مرکز مدیریت بدهی‌ها و دارایی‌های مالی عمومی معاونت نظارت مالی و خزانه داری کل کشور که زیر نظر وزارت اقتصاد است اقدامات لازم برای انتشار اوراق را در دستور کار قرار می‌دهد.

پس از اعلام وزارت اقتصاد مبنی بر انتشار اوراق مالی اسلامی، اطلاعیه حراج در سامانه بازار بین بانکی توسط بانک مرکزی و سامانه مدیریت فنآوری بورس تهران منتشر می‌شود. خریداران نیز تا زمان اعلامی در اطلاعیه‌ها فرصت دارند پیشنهادات خود را در سامانه‌های مربوط ثبت کنند؛ در ادامه، پیشنهادات ثبت شده، از طریق بانک مرکزی و فرابورس ایران به وزارت اقتصاد ارسال و پس از آن، با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور، مشخص می‌شود پیشنهادات کدامیک از خریداران پذیرفته شده است. پس از اعلام برندگان، معاملات انجام می‌شود.

پس از روز عرضه، انجام معاملات ثانویه در بازار امکان پذیر است و چنانچه قسمتی از اوراق منتشره در حراج به فروش نرسیده باشد، بقیه آن همان روز به صورت عمومی عرضه خواهد شد.

پیش از سال ۱۳۹۹، انتشار وراق مالی اسلامی در بازار سرمایه انجام می‌گرفت، اما با هماهنگی‌های به عمل آمده با بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، مقرر شد از این پس، حراج و فروش اوراق، به صورت موازی در دو بازار پول و سرمایه انجام شود.

روند افزایشی انتشار اوراق

انتشار این اوراق برای تامین منابع مالی دولت برای نخستین بار در سال ۱۳۹۳ در قانون بودجه در نظر گرفته شد که به اسناد خزانه محدود بود اما برای اولین بار در سال ۱۳۹۴ اوراق قرضه و بدهی منتشر شد. در این سال ۱۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر شد و در سال بعد ۴۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسید و این روند ادامه داشت تا اینکه در سال گذشته در مجموع ۲۰۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر شد.

سیزدهم خردادماه سال گذشته اولین حراج اوراق بدهی دولتی از سوی بانک مرکزی اجرا شد و در این حراج پنج هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان اوراق بدهی به فروش رفت.

روند حراج‌ها به‌ شکل مستمر و بدون وقفه ادامه داشت و ۲۶ اسفند ماه ۹۹ توانست به رکورد ۱۰ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان برسد.

براساس جدیدترین آمار منتشر شده طی چند هفته گذشته سود اوراق با سررسید یک‌ساله به ۱۹.۷۴درصد، دو ساله ۲۲ درصد و چهار ساله به ۲۲.۷ درصد رسیده است.

انتشار اوراق مالی ۱۴۰۰

سهم منابع حاصل از فروش و واگذاری اوراق مالی اسلامی در منابع بودجه عمومی امسال ۱۲۵ هزار میلیارد تومان است.

طبق قانون، معادل ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی توسط شرکت‌های دولتی برای اجرای طرح‌های دارای توجیه فنی، اقتصادی، مالی و زیست‌محیطی با تصویب شورای اقتصاد منتشر می‌شود.

همچنین طبق بندهای (ب) و (هـ) تبصره ۵ بودجه سالجاری دولت مجاز به تامین مالی از محل انتشار اوراق مالی اسلامی و اسناد خزانه اسلامی به میزان ۴۳ هزار میلیارد تومان جهت طرح‌های عمرانی، تأدیه طلبکاران دولت و سایر هزینه‌ها نیز است.

علاوه براین، به میزان ۱۰ هزار میلیارد تومان نیز به‌ منظور بازپرداخت اصل و سود اوراق سررسید شده در سال ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده است.

از سوی دیگر، برای بازپرداخت تعهدات ناشی از بازپرداخت اصل اوراق ۸۰ هزار میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و همچنین ۴۹ هزار میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان برای بازپرداخت تعهدات بازپرداخت سود اوراق و هزینه‌های انتشار امسال در نظر گرفته شده است.

پیش بینی بورس تا پایان سال ۱۴۰۱

یک کارشناس بازار سرمایه گفت: با توجه به شرایط فعلی بازار سهام و گزارش‌های شرکت‌های بورسی چشم‌انداز مثبتی ابزارهای پیش بینی ارزش اوراق برای این بازار سهام تا پایان سال جاری پیش‌بینی می‌شود و شاخص کل بورس در پایان سال وضعیت بهتری نسبت به دوره ابتدایی سال خواهد داشت.

اقتصاد

«احسان طیبی ثانی» به وضعیت این روزهای بازار سرمایه اشاره و اظهار کرد: ریسک سیستماتیک مختص امروز نیست و همیشه در بازار سرمایه وجود داشته است و دارد؛ اما اکنون با توجه به شرایط اقتصاد جهانی و کامودیتی محور بودن بازار ما، ممکن است این ریسک مقداری بیشتر باشد.

وی به دلایل اصلی رکود معاملات بورس اشاره کرد و گفت: ریسک‌های سیستماتیک بازار که ناشی از ابهامات در پذیرش یا عدم پذیرش برجام است، وضعیت اقتصاد جهانی، ابزارهای پیش بینی ارزش اوراق صعودی بودن شاخص دلار و نزولی بودن قیمت‌های جهانی از نکاتی است که به افزایش ابهام‌ها و رکود معاملات دامن زده است.

طیبی ثانی ادامه داد: این در حالی است که افزایش ابزارها در بازار سرمایه به عمق و جذب سرمایه‌گذاران کمک می‌کند؛ لذا هر چقدر تعداد ابزارهای مالی در بازار بیشتر شود به سلایق مختلف سرمایه گذاران پاسخ داده می‌شود.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، افزایش ابزارهای معاملاتی می‌تواند به افزایش حجم معاملات و افزایش عمق بازار کمک کند، زیرا وقتی ابزارهای معاملاتی متفاوتی مانند صندوق اهرمی، اختیار معامله، اوراق آتی شاخص، اوراق آتی سهام و امکان فروش استقراضی در بازار وجود داشته باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به درجه ریسک پذیری، استراتژی‌های متفاوتی اتخاذ کنند و این امر افراد بیشتری به سمت بازار جذب می‌کند.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر افزایش دامنه نوسان بازار سهام نیز می‌تواند به نقدشوندگی بازار و جذب هرچه بیشتر سرمایه کمک کند؛ زیرا با افزایش دامنه نوسان ریسک عدم نقدشوندگی تقریباً از بین می‌رود و پدیده‌ای به نام صف نشینی وجود نخواهد داشت؛ ولی با وجود دامنه نوسان محدود، پدیده صف نشینی ایجاد می‌شود و این برای سرمایه‌گذاران محدودیت ایجاد می‌کند.

چشم‌انداز مثبت برای بازار سهام تا پایان سال

طیبی ثانی خاطرنشان کرد: مورد دیگری که می‌تواند به افزایش حجم معاملات بازار کمک کند، نرخ ارز در سامانه نیمایی است، به طوری که هر چقدر دلار نیمایی به دلار آزاد نزدیک‌تر شود (با توجه به اینکه روی سودآوری اکثر شرکت‌ها تاثیر مستقیم دارد) می‌تواند باعث افزایش سودآوری شرکت‌ها، بهبود وضعیت آنها و افزایش تقاضا شود.

این کارشناس بازار سرمایه در پایان به چشم‌انداز چند ماه آینده بازار اشاره کرد و توضیح داد: با توجه به شرایط موجود و گزارش‌های شرکت‌ها به نظر می‌رسد که شاخص بورس تا پایان سال وضعیت بهتری نسبت به دوره ابتدایی سال داشته باشد.

اوراق تبعی باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران می‌شود

وی در ادامه به جلسه روز شنبه هفته جاری وزیر اقتصادی با حقوقی‌های بازار سرمایه و نیز موارد مطرح شده در خصوص اوراق تبعی، گفت: اوراق تبعی که به منظور حمایت از سهم از سوی ناشران منتشر می‌شود، می‌تواند تا به افزایش اعتماد به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه کمک کرده و اطمینان سرمایه‌گذاران را از آینده بازار بیشتر کند.

طیبی ثانی افزود: با این روش، حداقل بازدهی سرمایه‌گذار پوشش داده می‌شود و سرمایه‌گذار این فرصت را دارد که تا قبل از سررسید نسبت به فروش سهام، بالاتر از قیمت اعمالی که در اختیار فروش برایش در نظر گرفته شده، اقدام کند و سقف بازدهی برای سرمایه‌گذار باز است؛ به این ترتیب یک انگیزه و اطمینان در میان سهامداران ایجاد می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: بنابراین اگر اوراق تبعی در تعداد سهام بیشتری منتشر شود مخصوصاً سهم‌هایی که از نظر بنیادی ارزشمند هستند، می‌تواند به اطمینان بازار سرمایه کمک کند.

۶ ابزار کاهنده نوسان در بورس‌ها

دنیای‌اقتصاد : ابزار‌های مالی نقش بسیار ویژه در کنترل نوسانات شدید و تنش‌ها در بازارها دارند. از مهم‌ترین ابزار‌های مالی که برای جلوگیری از ابرنوسان در بازارهای سرمایه به‌کار می‌روند، بیمه‌سازی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، معاملات دوطرفه، ‌فروش تعهدی، استفاده از اختیار معامله و قرارداد‌های آتی و وثیقه‌گذاری است که پژوهشکده امور اقتصادی به تشریح سازوکار هر یک پرداخته است.

با توجه به تجربیات دو سال گذشته سهامداران و البته سیاستگذاران در تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌ای، لزوم استفاده از ابزار‌‌‌‌‌‌‌های مختلف برای کاهش تنش‌‌‌‌‌‌‌ها و نوسانات بازار سرمایه ضروری به‌نظر می‌رسد. در این راستا پژوهشکده امور اقتصادی وزارت اقتصاد در پژوهشی که به همت محمد برزوئی‌لموکی انجام شده، به معرفی ابزارهای بازار سرمایه برای کاهش تنش‌‌‌‌‌‌‌ها و نوسانات بازار پرداخته و در ادامه چگونگی ایجاد ساختار منسجم درخصوص استفاده از این ابزار‌‌‌‌‌‌‌ها برای کاهش نوسانات بازار را بررسی کرده است.

به‌طور کلی، ابزار‌‌‌‌‌‌‌های مالی در بازار‌‌‌‌‌‌‌های مالی دنیا نقش بسیار پررنگ و ویژه‌‌‌‌‌‌‌ای دارند، به‌طوری‌که با وجود این ابزار‌‌‌‌‌‌‌ها، نوسانات و تنش‌‌‌‌‌‌‌ها تا حدود زیادی قابل‌کنترل می‌شوند. مهم‌ترین ابزار‌‌‌‌‌‌‌های مالی موجود که برای کاهش نوسانات بازار سرمایه به‌کار می‌‌‌‌‌‌‌روند عبارت است از: مصون‌‌‌‌‌‌‌سازی یا بیمه‌‌‌‌‌‌‌کردن (Hedging)، صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری، معاملات دوطرفه، ‌‌‌‌‌‌‌فروش تعهدی، استفاده از اختیار معامله (Option) و قرارداد‌‌‌‌‌‌‌های آتی (futures) و وثیقه‌‌‌‌‌‌‌گذاری. در پژوهش حاضر، برای شناسایی و انتخاب مناسب‌‌‌‌‌‌‌ترین ابزاری که در بازار سرمایه ایران قادر است تا بیشترین کارآیی را برای کنترل نوسانات فراهم آورد، شاخص‌‌‌‌‌‌‌های مهم و موثر معرفی و تعیین شده است. این شاخص‌‌‌‌‌‌‌ها عبارتند از: قابلیت مدیریت حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای دارایی، نقدشوندگی، حفظ اصل سرمایه، بازدهی متناسب با ریسک، قابلیت کسب سود در شرایط ناپایدار و قابلیت محدودکردن زیان در شرایط ناپایدار.

ابزارهای مالی موجود برای کاهش نوسان بازار سرمایه

بازیگران بازارهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری همواره با ریسک‌‌‌‌‌‌‌ها و مخاطرات ناشی از نوسانات بازار مواجه هستند. این نوسان و عدم‌اطمینان از وضعیت آینده، گاه باعث زیان‌‌‌‌‌‌‌های شدید به این بازیگران و حتی خروج آنها از بازار و عدم‌رغبت سایرین به ورود به این عرصه می‌شود. فعالان بازار از دیرباز به‌دنبال یافتن راهکار‌هایی برای مدیریت ریسک و ایجاد آرامش خاطر در پی وقوع نوسانات و التهابات بازار بوده‌‌‌‌‌‌‌اند. بازار سهام ایران به دلیل نبود یا کمرنگ‌بودن ابزارهای مالی همچون آپشن، فیوچرز، آتی و امثال آن بازاری پرریسک و تک‌جهت است، در واقع بازار سهام با رشد قیمت‌ها سود را تجربه می‌‌‌‌‌‌‌کند و با سقوط قیمت‌ها راهی جز نزول ندارد. درحالی‌که شاید با وجود ابزارهای پیش بینی ارزش اوراق ابزارهای جدید مالی و ریسک‌‌‌‌‌‌‌ بالای بازار و نوسانات آن باعث شده که نه‌تنها سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذار خارجی، بلکه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران داخلی هم اقبال لازم و پرشوری به بازار نداشته باشند.

بازار سرمایه بدون ابزار‌هایی شبیه ابزار مشتقه معنی و مفهوم واقعی بازار را ندارد و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران خارجی تصویری از بازار بدون ابزار مشتقه ندارند که ابزارهای پیش بینی ارزش اوراق بتوانند وارد آن بازار شوند. لازمه فعال بودن ابزارهای مالی، فراهم‌بودن زمینه لازم برای هریک از‌ این ابزارهاست که در سال‌های اخیر تا حدود زیادی به آن توجه شده و فعالیت‌های خوبی در این زمینه صورت‌گرفته است.

این ابزارهای مالی در بازارهای مالی دنیا نقش بسیار پررنگ و ویژه‌‌‌‌‌‌‌ای دارند، به‌طوری که با وجود این ابزارها، نوسانات و تنش‌‌‌‌‌‌‌ها در آن بازارها تا حدود زیادی قابل‌کنترل هستند.

1- مصون‌‌‌‌‌‌‌سازی یا بیمه‌‌‌‌‌‌‌کردن Hedging: کلمه Hedging در فرهنگ لغت یعنی «مصون‌‌‌‌‌‌‌سازی» و در بازار‌‌‌‌‌‌‌های مالی، به معنای مصون‌‌‌‌‌‌‌سازی یا بیمه‌‌‌‌‌‌‌‌کردن سرمایه از زیان‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی است. هجینگ سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بازار‌‌‌‌‌‌‌های مالی عبارت است از: به‌کارگیری استراتژی مناسب با استفاده از ابزار‌‌‌‌‌‌‌های خاص برای جبران زیان ناشی از هرگونه حرکت پیش‌بینی‌نشده قیمت. در واقع هجینگ به‌معنای گرفتن یک موقعیت به‌منظور جبران ریسک نوسانات آتی قیمت است. هجینگ نوعی استراتژی معاملاتی است و معمولا توسط معامله‌‌‌‌‌‌‌گران حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای مورد‌استفاده قرار می‌گیرد. تکنیک‌‌‌‌‌‌‌های مصون‌‌‌‌‌‌‌سازی به‌طور کلی شامل استفاده از ابزار‌‌‌‌‌‌‌های مالی پیچیده شناخته‌شده به‌عنوان مشتقات استراتژی معاملاتی است که بیشتر در بازار‌‌‌‌‌‌‌های Option و Futures‌‌‌‌‌‌‌ به‌کار گرفته می‌شوند. نحوه عملکرد این ابزار با یک مثال قابل شرح است. با فرض خرید سهام یک شرکت و خوش‌بینی نسبت به آینده این شرکت، ‌‌‌‌‌‌‌ممکن است در مورد زیان‌‌‌‌‌‌‌های کوتاه مدت در صنعت نگرانی وجود داشته باشد. برای محافظت از سقوط احتمالی سهام آن شرکت می‌توان یک گزینه قرار داده شده (مشتق) در شرکت را خریداری کرد که اجازه می‌دهد در یک قیمت خاص (قیمت اعتصاب) سهام نقد شوند، لذا اگر قیمت‌ها به زیر قیمت اعتصاب بروند و سقوط کنند می‌توان از این گزینه بیمه‌‌‌‌‌‌‌ای استفاده کرد و از زیان گریخت.

2- صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری: در بازار‌‌‌‌‌‌‌های توسعه‌یافته اوراق بهادار، به دلیل پیچیدگی فرآیند تصمیم‌گیری برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری بر روی این اوراق و افزایش چشمگیر حجم و سرعت گردش اطلاعات و تخصصی‌شدن فعالیت‌‌‌‌‌‌‌ها، استقبال از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌های جمعی به‌ویژه در قالب انواع صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری، در سال‌های اخیر از رشد روزافزونی برخوردار بوده است. صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری، به‌عنوان ابزاری برای ابزارهای پیش بینی ارزش اوراق تنوع‌‌‌‌‌‌‌بخشی، حفاظت و تجمیع دارایی‌ها شناخته شده و با اقبال گسترده عموم و اهل حرفه همراه شده است. حجم روزافزون دارایی‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری شده در این صندوق‌ها به‌شدت در حال افزایش است، در واقع صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری یکی از ابزار‌‌‌‌‌‌‌های موجود در بازار سرمایه هستند که امکان سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه را فراهم می‌‌‌‌‌‌‌آورند و برای افرادی که دارای دانش و اطلاعات مالی کمتری هستند، مناسب است. صندوق‌‌‌‌‌‌‌ سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری، شرکتی است که وجوه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران مختلف را جمع‌‌‌‌‌‌‌آوری، آن را در سهام، اوراق قرضه، ‌‌‌‌‌‌‌ابزار‌‌‌‌‌‌‌های کوتاه‌مدت بازار پول، سایر اوراق بهادار یا دارایی‌ها یا ترکیبی از این موارد، سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری کرده و پرتفوی مناسبی تشکیل می‌دهد. هر سهم صندوق سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری، بیانگر مالکیت نسبی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذار از منابع صندوق و سودی است که از آن‌‌‌‌‌‌‌ منابع عاید وی می‌شود. صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری از نهاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مالی فعال در بازار سرمایه هستند که فعالیت اصلی آنها سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری در اوراق بهادار است. این صندوق‌ها با استفاده از وجوه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران، در مقیاس بزرگ سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری می‌‌‌‌‌‌‌کنند و به‌دنبال کسب بازدهی مناسب برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران صندوق هستند. سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران یا دارندگان واحد‌‌‌‌‌‌‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری صندوق‌‌‌‌‌‌‌ به نسبت سهم یا میزان سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری خود در صندوق، در سود و زیان آن شریک می‌شوند. صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری را ‌‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌‌توان به 3نوع متفاوت (بر اساس عملکرد- بر اساس پرتفوی- بر اساس مالکیت) طبقه‌‌‌‌‌‌‌بندی کرد. عملکرد سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری با 2‌ رکن ریسک و بازدهی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و همواره بیشترین بازدهی با توجه به سطح مشخصی از ریسک، ‌‌‌‌‌‌‌معیاری مناسب برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری است.

هدف اساسی صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری، بیشینه‌کردن دارایی‌های تحت‌مدیریت خود در طول زمان است. صرفه‌‌‌‌‌‌‌جویی در زمان، مدیریت حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای و تخصصی، تقسیم هزینه‌‌‌‌‌‌‌ها بین سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران و کاهش ریسک از مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری و در نقطه مقابل کاهش کنترل سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذار بر سبد دارایی خود و نداشتن حق‌رای در مجامع شرکت‌ها نیز از معایب صندوق‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری محسوب می‌شوند.

3-معاملات دو طرفه: بازار دوطرفه به بازاری گفته می‌شود که سهامداران آن زمانی که انتظار اصلاح یا افت قیمتی یک سهم را دارند، می‌توانند فروش استقراضی انجام دهند، یعنی بدون اینکه سهمی داشته باشند، می‌توانند آن را به فروش برسانند و متعهد شوند که در زمانی مشخص در آینده سهم آن شرکت را خریده و به قرارداد عمل کنند، در مقابل بازار یک‌‌‌‌‌‌‌طرفه بازاری است که فعالان آن بازار تنها در زمان رشد قیمت‌ها امکان کسب بازده از آن بازار را دارند و در ریزش قیمت‌ها در بهترین حالت ممکن می‌توانند به‌موقع شناسایی سود کنند و متحمل زیان نشوند. در بازار یک‌‌‌‌‌‌‌طرفه مانند بورس ایران به دلیل فضای تورمی، سهامداران علاقه‌‌‌‌‌‌‌ای به فروش دارایی خود با زیان ندارند و حاضرند مدت‌ها سهام را نگهداری کنند تا سرانجام با افزایش قیمت سهام از زیان خارج شوند. این مساله باعث می‌شود تا از لحاظ نموداری شیب رشد قیمت‌ها و اصلاح قیمت‌ها متفاوت باشد و همین موضوع کارآیی برخی از ابزار‌‌‌‌‌‌‌های تحلیل تکنیکال را در بورس ایران به صفر می‌رساند. دوران رونق، بورس همواره با بازدهی خوبی همراه بوده است. رشد نقدینگی در سطح جامعه و سرازیر‌شدن آن به سمت بورس با توجه به عمق پایین این بازار منجر به رشد‌‌‌‌‌‌‌های چند برابری در قیمت برخی سهام بازار می‌شود. بازار یک‌‌‌‌‌‌‌طرفه باعث می‌شود تا به تعادل رسیدن بازار به‌تاخیر افتاده و برخی سهام دچار حباب‌‌‌‌‌‌‌های سنگین شود. در چنین شرایطی تحلیل نقشی کم‌‌‌‌‌‌‌رنگ‌‌‌‌‌‌‌تر به خود گرفته و سهام مختلف صرفا به خاطر ورود نقدینگی رشد قیمتی را تجربه می‌‌‌‌‌‌‌کنند و نه ارزش ذاتی. این در حالی است که فراهم‌کردن بستر بازار دوطرفه می‌تواند مزایای زیادی را نصیب بازار سهام و فعالان آن کند. این مزیت‌‌‌‌‌‌‌ها را می‌توان در افزایش شدید نقدشوندگی، کارآ شدن ابزار تحلیل تکنیکال، جلوگیری از ایجاد حباب در بازار و سهام شرکت‌ها، پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری و امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها خلاصه کرد.

4- فروش تعهدی: در این روش معامله‌‌‌‌‌‌‌گر با پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی کاهش قیمت یک سهم آن را به صورت استقراضی فروخته و سپس پس از کاهش قیمت مدنظر سهم را بازخرید کرده و از اختلاف قیمت آن سود می‌‌‌‌‌‌‌برد. در روش استقراضی، رابطه میان فروشنده و مالک اوراق بهادار به شکل استقراض تعریف می‌شود. بدین صورت که فروشنده با قرض‌کردن اوراق بهادار از مالک و پرداخت بهره از پیش توافق‌شده، به فروش اوراق بهادار در بازار و پیاده‌‌‌‌‌‌‌سازی استراتژی معاملاتی خود اقدام می‌‌‌‌‌‌‌کند. یکی از مهم‌ترین مزایای فروش تعهدی افزایش تحلیل در بازار سرمایه است. در فروش تعهدی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذار انتظار دارد قیمت یک سهم در یک بازه زمانی مشخص کاهش پیدا کند، بنابراین با هدف کسب سود از این کاهش قیمت، به فروش سهم تحت‌مالکیت شخص دیگری اقدام کرده و با کاهش قیمت و بازخرید آن، از تفاوت قیمت فروش و بازخرید سود می‌‌‌‌‌‌‌کند.

5- اختیار معامله (Option) و قرارداد‌‌‌‌‌‌‌های آتی (fiutures) : امروزه در بازار‌‌‌‌‌‌‌های معتبر سرمایه در دنیا، قرارداد‌‌‌‌‌‌‌های آتی (futures) و اختیار معامله (Option) به‌عنوان ابزار‌‌‌‌‌‌‌های مدیریت ریسک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند و به‌طور گسترده مورد‌استفاده قرار می‌‌‌‌‌‌‌گیرند.

در این‌گونه بازار‌‌‌‌‌‌‌ها، معامله‌‌‌‌‌‌‌گران حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای با بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از قابلیت‌‌‌‌‌‌‌های منحصربه‌فرد این ابزار‌‌‌‌‌‌‌ها، به کنترل بسیار خوبی بر روی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری خود دست یافته‌‌‌‌‌‌‌اند. آگاهی و شناخت از این‌گونه ابزار‌‌‌‌‌‌‌ها و در نهایت تعریف و به‌کارگیری آنها در بازار سرمایه ایران، به بازیگران این بازار نیز امکان کنترل بهتر بر سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری خود و به‌دنبال آن آرامش خاطر بالاتر از ورود و فعالیت در بازار خواهد داد.

اختیار معامله (Option)، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار (و نه اجبار) خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین‌شده تا یک زمان مشخص اعطا می‌‌‌‌‌‌‌کند. قرارداد‌‌‌‌‌‌‌ آتی (fiutures) قراردادی است که فروشنده متعهد می‌شود بر اساس آن، در سررسید معین، مقدار مشخصی از کالای تعیین‌شده را به قیمتی مشخص بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود کالا را با مشخصات تعیین‌شده، ‌‌‌‌‌‌‌خریداری کند. قرارداد آتی به افراد این امکان را می‌دهد که اقدام به خرید کالایی کنند که در حال‌حاضر تصمیم به تحویل گرفتن آن ندارند و وجه آن را نیز در زمان تحویل پرداخت کنند. همچنین افراد می‌توانند کالایی که اکنون مالک آن نیستند را بفروشند و در آینده آن را به خریدار تحویل داده و کسب سود کنند. طراحی و ایجاد قراردادهای آتی برای دستیابی به اهداف و انتظاراتی بوده است تا بتواند بر اساس انتظارات افرادی که تمایل به فعالیت در بازار سرمایه با اهداف خاص دارند، گزینه‌‌‌‌‌‌‌های متنوعی ایجاد کند. پوشش ریسک، استفاده از اهرم مالی، نقدشوندگی بالای معاملات و تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای از جمله مزایای استفاده از قراردادهای آتی است.

6-وثیقه‌گذاری: در سال 1389 دستورالعمل وثیقه قرارگرفتن سهام تصویب شد، یعنی افرادی که به وام احتیاج دارند می‌توانند سهام خود را به‌عنوان وثیقه جهت ضمانت بازپرداخت بدهی‌‌‌‌‌‌‌ها نزد بانک‌ها قرار دهند.