ابزارهای مشتقه و اهرم مالی

جزوه ،کتب و مقاله تخصصی در حوزه علم حقوق نویسنده : دانا معبدی

اهرم مالی چیست؟ بررسی کاربرد آن در بورس

۲۶۰۰ میلیارد تومان تسهیلات مضاربه‌ای در ۵ ماه امسال اعطا شد

سهامداران در بورس باید از شتابزدگی در خرید و فروش سهام بپرهیزند

یخ بورس آب شد

امکان خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی پیمانکاران در فرابورس

شاخص کل بورس 9 واحد بالا رفت

از گذشته تا به حال افراد جامعه در حوزه مسائل اقتصادی و سرمایه‌گذاری دغدغه‌ها و مشغله‌ فکری‌های زیادی داشته‌اند که به نوعی در این موارد خلاصه شده‌اند: بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری کدام است؟ پول خود را چگونه سرمایه‌گذاری کنیم و . این سوال‌ها و کشف پاسخ‌ برای آن‌ها نیازمند کسب دانش مالی و مهارت‌های سرمایه‌گذاری است. در این خصوص ابزارهای بسیاری در بازارهای مالی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها اهرم مالی است. اهرم مالی بیشتر به این منظور است که یک سرمایه‌گذار با استفاده از آن قادر باشد بیشتر از سرمایه اصلی خود، کسب سود نماید. به زبان ساده‌تر سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذاری با استفاده از این ابزار قادر هستند که سود بیشتری در بازار کسب کنند. به منظور آشنایی بیشتر و پاسخ به سوال اهرم مالی چیست؟ و کاربردهای آن در بازار بورس، در این مقاله با ما همراه باشید.

اهرم مالی چیست؟

اهرم مالی (Leverage) در اصل یک نوع ابزار مهم در بازارهای مالی برای کسب سود زیاد از فرآیند سرمایه‌گذاری است. این نکته را به یاد داشته باشید که یک سرمایه‌گذار به منظور افزایش فعالیت‌های مالی و پروسه سرمایه‌گذاری خود همیشه ملزم به افزایش سرمایه و تزریق نقدینگی نیست، بلکه این سرمایه‌گذار با قرض گرفتن یا به اصطلاح ایجاد بدهی می‌تواند فعالیت مالی و سرمایه خود را در پروسه سرمایه‌گذاری افزایش دهد.

اهرم مالی یک ابزار قدیمی در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری است. از گذشته مردم برای فعالیت‌های اقتصادی خود از این ابزار استفاده می‌کردند و امروزه نیز اهرم مالی در بازارهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری قابل استفاده است. مثلا در بازارهای ملک و مسکن افراد قادر هستند با کسب امتیازاتی، از وام‌های مربوط به خرید مسکن استفاده نمایند و به این وسیله می‌توانند امور مالی و سرمایه‌گذاری خود را با ایجاد بدهی رونق دهند. این امر بدیهی است که اگر سرمایه‌گذار از ابزار اهرم مالی بیشتر استفاده کند، سرمایه بیشتری در اختیار وی قرار خواهد گرفت اما در مقابل ریسک بیشتری هم برای امور وی درنظر گرفته می‌شود.

همان‌طور که اشاره کردیم در سایر بازارها افراد می‌توانند با استفاده از وام‌های گوناگون سرمایه‌ خود را زیاد کرده و فعالیت‌های مالی خود را گشترش دهند، در بازار بورس نیز سرمایه‌گذاران نیز با استفاده از اعتبارات موجود و وام‌های قرض‌الحسنه قادر هستند که فعالیت خود در این بازار را رونق داده و با استفاده از این ابزارها گام مهمی در پروسه سرمایه‌گذاری خود خواهند برداشت. سرمایه‌گذاران با استفاده از اعتبارهای موجود در بازار نیز می‌توانند برای خرید و فروش اوراق بهادار یا سهام شرکت‌های بورسی اقدام نمایند.

کاربرد اهرم مالی در شرکت‌های بورسی

شرکت‌ها به منظور تامین مالی خود می‌توانند از راه‌های مختلف اقدام نمایند. یکی از این راهکارها افزایش تعداد‌ سرمایه‌گذاران است و دیگری امکان استفاده از ابزار مهم به نام اهرم مالی است. هر کدام از این روش‌ها دارای مزایا و معایبی هستند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد، به عنوان نمونه یکی از مزایای مهم در خصوص استفاده شرکت‌های بورسی از اهرم مالی این است که سودهایی که به منظور افزایش سرمایه جدید حاصل شده‌اند، نیاز نیست که بین تمام سهام‌داران تقسیم شود. در این فرآیند شرکت‌های بورسی باید این نکته را مدنظر قرار دهند که در صورت عدم برنامه‌ریزی صحیح و تدوین استراتژی مناسب به منظور استفاده از اهرم مالی، ممکن است بدهی‌های سنگینی را به بار بیاورند و به دنبال آن تمام فعالیت‌های شرکت محدود شود.

طبق توضیحاتی که ارائه شد متوجه شدیم که بین اهرم‌ مالی و ریسک سرمایه‌گذاری رابطه مستقیمی وجود دارد به این شکل که یک سرمایه‌گذار یا شرکت‌بورسی در فعالیت‌های اقتصادی و رونق مالی هر چه بیشتر از ابزار اهرم مالی استفاده کند، ریسک بیشتری را به این منظور تقبل کرده است. پس با این تفاسیر اگر یک سرمایه‌گذار از اهرم مالی استفاده کند و فرآیند سرمایه‌گذاری وی با چیزی که پیش‌بینی کرده است مطابقت نداشته باشد، دچار ضرر و زیان بیشتری نسبت با حالتی که از اهرم مالی استفاده نکرده است، خواهد شد.

پس تا اینجا می‌توانیم نتیجه بگیریم که اهرم مالی در شرکت‌های بورسی به عنوان یک عامل مهم برای بررسی و ارزیابی عملکرد آن شرکت خواهد بود. به این شکل که برای بررسی و تحلیل عملکرد شرکت خواهیم فهمید که میزان رشد و توسعه یک شرکت چه میزان با استفاده از توانایی‌ها و استراتژی‌های آن شرکت بوده و چه میزان از آن با اهرم مالی و استفاده از منابع دیگر حاصل شده است. در صورتی که نسبت بدهی شرکت به صاحبان سهام بیشتر باشد به این معنی است که شرکت از اهرم مالی بیش از حد استفاده کرده و شرکت بدهی‌های زیادی دارد.

کاربرد اهرم مالی در قراردادهای مشتقه

همان‌طور که می‌دانید بازار مشتقه از بازارها و بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. این بازارها شامل قراردادهای اختیار معامله و آتی است. در این میان اهرم‌های مالی در بازار ابزارهای مشتقه و اهرم مالی مشتقه قابل استفاده هستند و سرمایه‌گذاران با استفاده از آن می‌توانند در این بازار کسب سود نمایند. برای کسب اطلاعات بیشتر به مثال زیر توجه نمایید:

در بازار آتی سرمایه‌گذاران قادر هستند که از ابزار اهرم مالی در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری خود استفاده کنند. به این شکل که در بازار آتی قراردادهای هر دارایی در ابتدا، اهرم 10 دارند، اما با توجه به چهارچوب‌ها و شرایطی که ممکن است در بازار رخ دهد این میزان می‌تواند تغییر کند. به عنوان مثال اگر یک سرمایه‌گذار در بازار آتی قصد خرید 1 کیلوگرم زعفران را داشته باشد، باید 10 قرارداد آتی را خریداری نماید. در صورتی که شخص مایل به این کار باشد باید به میزان 10 برابر وجه تضمین اولیه قراردادهای آتی، وجه نقد به حساب عملیاتی واریز نماید. در صورتی که وجه تضمین اولیه قراردادهای زعفران 300 هزار تومان باشد، این سرمایه‌گذار باید به میزان 3 میلیون تومان پرداخت نماید. به این شکل افراد می‌توانند از ابزار مهمی به نام اهرم مالی در بازارهای مشتقه نیز برای کسب سود بیشتر استفاده نمایند.

کاربرد اهرم مالی در معاملات اعتباری

تا این بخش از مقاله متوجه شدیم اهرم مالی یکی از ابزارهای مهم به عنوان کسب سود بیشتر در بازار سرمایه به شمار می‌آید. این پروسه در بازار سرمایه به این شکل است که فعالین بازار و سرمایه‌گذاران به محض ایجاد شرایط مناسب و تثبیت بازار، با استفاده از اهرم مالی از این فرصت استفاده کرده و به کسب سود می‌پردازند. در این میان افراد بسیاری هستند که از خدمات اعتباری کارگزاری‌ها استفاده کرده و به سودهای کلانی دست پیدا می‌کنند این‌ها همان افرادی هستند که معتقدند با استفاده از ایجاد بدهی در بازار سرمایه می‌توان به سودهای بیشتر و کلان‌تری دست پیدا کرد.

در نهایت به این نکته توجه داشته باشید که لزوما استفاده از اهرم مالی در فرآیند معاملات بورسی همیشه منجر به کسب سود نخواهد شد، مواقعی در بازار هست که استفاده از اهرم مالی در آن زمان بیشتر منجر به ضرر و زیان سنگین خواهد شد تا کسب سود از آن ! به عنوان نمونه در سال 92 افرادی که از اهرم مالی درسرمایه‌گذاری‌های خود استفاده می‌کردند در بازار بورس بیشتر ضرر و زیان متحمل شدند تا افرادی که از این ابزار استفاده نکردند.

کلام آخر

اهرم مالی به عنوان یک ابزار ایده‌آل به منظور کسب سود بیشتر در فرآیند سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. از اهرم مالی می‌توان در بازارهای مختلف استفاده کرد. همان‌طور که در این مقاله اشاره شد اهرم مالی در شرکت‌های بورسی، بازار مشتقه و معاملات اعتباری قابل استفاده است. سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه به شرط شناخت کافی از بازار و کشف فرصت‌های مناسب می‌توانند با استفاده از اهرم مالی به سودهای کلان و چشم‌گیری دست پیدا کنند. این موضوع بسیار مهم است که شما باید به یاد داشته باشید که اهرم مالی با ریسک سرمایه‌گذاری رابطه مستقیم داشته و هر چه قدر شما از اهرم مالی در سرمایه‌گذاری‌های خود بیشتر استفاده نمایید، ریسک فعالیت مالی خود را افزایش خواهید داد.

رونمایی از ابزار پوشش ریسک سهام

روز گذشته بازار قرارداد‌های اختیار معامله سهام در بورس و اوراق بهادار تهران آغاز به کار کرد و بر این اساس قراردادهای اختیار معامله خرید روی سهام پایه شرکت فولاد مبارکه اصفهان با نماد «ضفولا» شرکت ایران خودرو با نماد «ضخود» و شرکت ملی صنایع مس ایران با نماد «ضفملی» آماده دادوستد شدند.

به گزارش «تعادل» رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در مراسم آیین بازگشایی بازار قراردادهای اختیار معامله که با حضور حسن قالیباف، مدیرعامل شرکت بورس تهران، حسن امیری، عضو هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، حامد ابزارهای مشتقه و اهرم مالی سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران، امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس برگزار شد، با اشاره به اینکه در آینده اختیار فروش نیز به عنوان یک ابزار جدید عملیاتی خواهد شد، اظهار داشت: اختیار خرید یک فرصت استثنایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند و پوشش ریسک سرمایه‌گذاری را به همراه دارد که می‌تواند به عنوان یک اهرم عمل کند.

شاپور محمدی افزود: امروز به برکت این میلادها شاهد رونمایی معاملات اختیار خرید پس از نیم قرن فعالیت بورس در کشور هستیم.

سخنگوی سازمان بورس ادامه داد: در گذشته کارهای بسیار خوبی انجام و تلاش‌های گسترده‌یی صورت گرفته بود و به همین دلیل باید قدردان زحمات گذشتگان نیز باشیم. سخنگوی سازمان بورس با بیان اینکه معاملات آتی سکه، اختیار تبعی و مواردی از این دست پیش از این اجرایی شده بود، ادامه داد: بازار سرمایه از فضای پویا و به‌روزی برخوردار است در نتیجه همواره ابزارهای نوینی برای آن طراحی شده است. دکتر محمدی با اشاره به معاملات اختیار معامله گفت: برای اجرایی شدن این ابزار جدید زحمات زیادی کشیده شده است. در عین حال بورس کالا، فرابورس، شرکت مدیریت فناوری بورس و سید احمد عراقچی معاون اجرایی سازمان برای عملیاتی شدن این ابزار تلاش زیادی انجام داده‌اند.

سخنگوی سازمان بورس 6 مزیت ابزار اختیار خرید را برشمرد و گفت: افزایش نظارت و ثبات بازار، منفعت سرمایه‌گذاران چه هنگام رشد و چه در زمان افت، نقش بیمه برای سهم‌ها، افزایش سطح تحلیل در بازار، رشد بازار و تامین مالی و توسعه دانش مالی از مزایای اصلی این ابزار است. رییس سازمان بورس با اشاره به اینکه از امروز اختیار خرید سکه عملیاتی خواهد شد، تصریح کرد: این فرآیند در آینده شامل سایر کالا‌ها نیز خواهد بود. سخنگوی سازمان بورس با اشاره به اینکه در آینده اختیار فروش نیز به عنوان یک ابزار جدید عملیاتی خواهد شد، اظهار داشت: اختیار خرید یک فرصت استثنایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند و پوشش ریسک سرمایه‌گذاری را به همراه دارد که می‌تواند به عنوان یک اهرم عمل کند.

محمدی با بیان اینکه این ابزار، افزایش نظارت بر بازار سرمایه و افزایش ثبات آن را برعهده دارد، گفت: سرمایه‌گذاران می‌توانند از اختیار خرید از فرصت‌های رو به بالا استفاده و همچنین از اختیار فروش در زمان تعدیل بهره‌برداری کنند. اختیار خرید و فروش مانند بیمه سرمایه‌گذاری است و نتیجه آن ثبات‌بخشی به بازار سرمایه و حرکت منطقی آن خواهد بود.

به گفته سخنگوی سازمان بورس این ابزار در توسعه بازار سرمایه و روند تامین مالی نقش بسزایی ایفا خواهد کرد و توسعه دانش مالی را به همراه دارد. رییس سازمان بورس ابراز داشت: زمانی که معاملات آتی سکه شروع شد برخی به آن با تردید نگاه می‌کردند اما امروز معاملات آتی سکه با سایر موارد قابل عرضه در بورس کالا برابری می‌کند. وی ابراز امیدواری کرد که معاملات اختیار نیز به همان سو حرکت کند.سخنگوی سازمان بورس با تاکید بر اینکه اگر طراحی ابزارها با برنامه‌ریزی انجام شود، سودآور خواهد بود، خاطرنشان کرد: اختیار خرید و فروش در سایر بازارهای مالی دنیا انجام می‌شود اما در داخل کشور با وجود کمبود امکانات به بهترین شکل انجام شد علاوه بر این از آنجا که دانش فنی فعالان بازارسرمایه بالارفته است، فعالان بازار به راحتی می‌توانند بین این ابزارها ارتباط برقرار کرده و بازار را به تعادل برسانند؛ به این ترتیب راه‌اندازی معاملات آپشن فرصت بزرگی برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌هاست تا در چارچوب استراتژی خود بتوانند سودهای بیشتری کسب کنند.

رییس سازمان بورس گفت: ارائه‌ مدل بلک-شولز در سال ۱۹۷۳، معادلات دیفرانسیل را بیش از پیش در زمینه اقتصاد مورد توجه قرار داد که حتی جایزه نوبل به این ابزارهای مشتقه و اهرم مالی مدل اهدا شد؛ این مدل توانسته بازار مشتقات توسعه یافته‌یی را برپا کند که در همین راستا وقتی قراردادهای مشتقه راه‌اندازی شد با عنوان «معادله دیفرانسیلی که دنیا را تغییر داد» شهرت گرفت.

شاپور محمدی ادامه داد: اختیار خرید با مدل اروپایی طراحی شده و در حال انجام است و در آینده اختیار فروش نیر به آن اضافه خواهد شد و با کمی تاخیر در بورس انرژی نیز عملیاتی می‌شود. سخنگوی سازمان بورس با اشاره به اینکه این ابزار تعادل، شفافیت، کارآمدی و افزایش عمق تحلیل بازار سرمایه را بر عهده دارد، گفت: پوشش ریسک و سودآوری برای سرمایه‌گذار از اصول مهم است و از ابزارهای مشتقه و اهرم مالی آنجا که ابزار اختیار خرید هر دو اصل را پوشش می‌دهد، یک ابزار مهم شناخته شده و فرصت بزرگی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌ها محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: اختیار خرید بازده شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بالاتر می‌برد. در حال حاضر برای آن نسبت یک به یک تعریف شده اما در آینده ابزارهای مشتقه و اهرم مالی می‌تواند از چند اختیار تشکیل شود. رییس سازمان بورس ضمن قدردانی از کمیته فقهی تاکید کرد: در طراحی همه ابزارها از جمله اختیار خرید ضوابط شرعی رعایت شده. سود زمانی برای ما ارزش دارد که منطبق با شرع و شریعت باشد، در غیر این‌صورت فاقد ارزش است. وی در پایان از طراحی ابزارهای مشتقه و اهرم مالی و عملیاتی شدن ابزارهای جدید دیگر خبر داد و عنوان کرد: ابزارهای جدید و کارآمد دیگری در راه است که به سرعت تکمیل می‌شود و نهادهای آن نیز در حال شکل‌گیری است. محمدی تصریح کرد: تقویت بازارگردانی و افزایش شفافیت آن از دیگر برنامه‌های مهم در حال اجراست و در آینده دورتر نیز قراردادهای آتی سبد سهام عملیاتی خواهد شد.

آپشن‌ها ابزاری برای پوشش ریسک سهامدار

معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به لزوم توسعه بازار بدهی گفت: توسعه ابزارهای بازار بدهی شامل اوراق اجاره، مرابحه، سفارش ساخت، اسنادخزانه اسلامی، اوراق رهنی، سلف موازی استاندارد در گذشته سبب رشد بازار بدهی شد.

حسن امیری دیروز در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه گفت: نظام اقتصادی کشور به دو بخش واقعی و مالی تقسیم می‌شود و بر اساس این تقسیم‌بندی کلی بازار سرمایه یکی از اجزای اصلی سیستم مالی اقتصاد محسوب می‌شود.

وی با اشاره به کارکرد اصلی اوراق اختیار معامله گفت: کارکرد این بازار مانند تمام بازارهای دیگر، فراهم کردن بستر و زیرساخت مناسب جهت تلاقی و تعادل عرضه و تقاضاست. بدین جهت و برای پاسخگویی به نیازهای گوناگون فعالان در بازار سرمایه نیاز به ابزارهای مالی متنوع و با کارکردهای مختلف وجود دارد. امیری افزود: نوع خاصی از ابزارها که قابلیت کاربرد و عملیاتی شدن در تمام بازارهای مالی را دارد، انواع ابزارهای مالی مشتقه است که به صورت گسترده در بازارهای جهانی مورد استفاده قرار گرفته و بر مبنای نوع دارایی تقسیم‌بندی شده‌اند که شامل ابزارهای مشتقه بر پایه ارزهای خارجی، ابزارهای مشتقه بر پایه نرخ سود (بهره)، ابزارهای مشتقه بر پایه کالا و ابزارهای مشتقه بر پایه سهام است.

به گفته این مقام مسوول، اوراق اختیار معامله یکی از مهم‌ترین و البته جذاب‌ترین این ابزارهاست. معاون نظارت سازمان بورس، اوراق اختیار معامله را به عنوان یکی از مهم‌ترین اوراق مشتقه خواند و خاطرنشان کرد: اوراق اختیار معامله به عنوان یکی از ابزارهای مالی مشتقه، با توجه به خواص خود نه تنها یکی از ابزارهای مورد علاقه پژوهشگران حوزه مالی بوده است (تا حدی که رابطه‌یی برای قیمت‌گذاری آن شایسته کسب جایره نوبل اقتصاد شده است)، بلکه در میان فعالان عرصه عمل در بازارها نیز یکی از مهم‌ترین اوراق مشتقه محسوب می‌شود، زیرا با خاصیت دوگانه خود یعنی ترکیب اختیار از یک‌سو و تعهد از سوی دیگر، برخلاف ابزارهایی چون قراردادهای آتی خواستاران بیشتری را مجذوب خود می‌کند.

وی ضمن اشاره به تاکید رییس سازمان بورس بر راه‌اندازی معاملات اوراق اختیار معامله عنوان کرد: با توجه به اهمیت این ابزار تلاش گسترده‌یی برای راه‌اندازی معاملات اوراق اختیار معامله آغاز شد. تلاشی که نتیجه آن را امروز می‌بینیم و شاهد آغاز معاملات اوراق اختیار معامله در بازار سرمایه ایران هستیم. بازاری که با گذشت 50سال از عمر آن، جای خالی چنین ابزاری در آن احساس می‌شد. به گفته این عضو هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار با راه‌اندازی معاملات این اوراق نه تنها یکی از نیازهای اصلی فعالان این بازار برطرف شده است (که گواه آن انجام بیش از 2هزار معامله تنها در نخستین روز معاملات این ابزار در بورس کالاست)، بلکه یکی از مشکلات اساسی سرمایه‌گذاران خارجی نیز پاسخ داده شده است. وی ادامه داد: اکنون سرمایه‌گذاران ما می‌توانند با استفاده ابزارهای مشتقه و اهرم مالی از این ابزار اقدام به پوشش ریسک‌های ناخواسته کنند. همچنین می‌توانند با اخذ موقعیت در این ابزار اقدام به سرمایه‌گذاری و کسب بازدهی کنند.

معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار این گام را آغازی بر معاملات اوراق اختیار خواند و تاکید کرد: آنچه امروز شاهد آن هستیم، تنها آغاز راه بلندی است که در پیش داریم. اکنون تنها معاملات اوراق اختیار معامله را شاهدیم. این امر موضوعی کوتاه‌مدت است و در آینده‌یی بسیار نزدیک معاملات اختیار فروش نیز آغاز می‌شود. وی افزود: در حال حاضر تنها اوراق اختیار معامله اروپایی را داریم، ولی در آینده‌یی نه چندان دور اوراق امریکایی و انواع دیگر اوراق را خواهیم داشت.

ویژگی های بازار آتی چیست؟

میدونستی در بورسیکال میتونی به پولت ضریب بدی؟
اونم در بورس خودمون!

• معافیت مالیاتی
  • تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است
  • امکان برداشت یک‌روزه موجودی از حساب
  • کارمزدهای بسیار پایین
  • امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملاتی
  • واریز روزانه سود و زیان به‌حساب مشتری
  • و …

در ادامه به‌تمامی منافع و ریسک‌های این بازار در دوره اختیار معامله می‌پردازیم. ابتدا به معرفی دو مزیت مهم قراردادهای آتی اشاره می‌کنیم که ماهیت این بازار را شکل می‌دهند:

۱. وجود اهرم در معاملات: یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود در بازار آتی کالا معامله کنیم.

۲. دوطرفه بودن بازار: یعنی هم از بالا رفتن قیمت می‌توان سود کرد و هم از افت قیمت‌‌ها.

برای روشن شدن این دو مزیت به توضیحات ارائه‌شده، دقت فرمایید:

اهرم مالی بازار آتی چیست و چرا این اهرم برای بورس بازان جذاب است؟

از اهرم مالی بازار آتی در مواقعی استفاده می‌شود که می‌خواهیم با واردکردن نیرویی کوچک، نتیجه‌ای بسیار بزرگ‌تر به دست ‌آوریم. افراد با هوش مالی بالا همواره به دنبال یافتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری با قابلیت اهرمی هستند. اهرم می‌‎تواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه و یا سرمایه اولیه، به سرمایه‌گذاران فرصت ثروتمند شدن بدهد؛ اما فراموش نکنید که استفاده اشتباه از وضعیت‌های اهرمی می‌تواند منجر به شکست‌های سنگین مالی شود، لذا افرادی با درجه ریسک‌پذیری بالاتر و هوش و دانش بالا همواره به دنبال سرمایه‌گذاری‌های با اهرم بالاتر هستند. به‌عنوان‌مثال، با اهرم مالی بازار آتی قادر هستید با در اختیار داشتن مبلغ ده کیلوگرم زیره سبز، بر روی ۱۰۰ کیلوگرم زیره سبز سرمایه‌گذاری کنید و سود ۱۰ برابری و یا زیان ۱۰ برابری به‌حساب شما منظور گردد.

دوطرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟

در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی (زیره، زعفران، پسته و …) را خریداری می‌کنند، این انتظار ابزارهای مشتقه و اهرم مالی را دارند که قیمت افزایش یابد تا آن‌ها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند؛ یعنی معامله‌گران فقط زمانی می‌توانند از بازار سود کسب کنند که قیمت‌ها رشد کند. ولی زمانی که قیمت کالاهای ذکرشده در حال کاهش است عملاً نمی‌توانند انتظار سود داشته باشند؛ بلکه فقط می‌توانند در صورت دارا بودن کالاها با فروش آن از ضرر یا افزایش آن جلوگیری کنند.

برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی کالا، افراد می‌توانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند؛ یعنی وقتی قیمت افزایش می‌یابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند. از طرفی وقتی سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند که قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌فروش کالا کرده و پس از کاهش قیمت‌ها اقدام به خرید همان مقدار مدنظر می‌کنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسب می‌کنند. این امر موجب می‌شود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمت‌ها در هر طرف کسب سود کنید.

محصولات مورد معامله در بازار آتی چیست؟

ابزارهای مشتقه (ازجمله قراردادهای آتی) ابزاری هستند که قیمت و ارزش آن‌ها از یک نوع دارایی که اصطلاحاً به آن “دارایی پایه” می‌گویند، مشتق می‌شود. معمولاً در بورس‌های کالایی دنیا، دارایی‌های مختلفی ازجمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده‌های نفتی و سایر محصولات به‌عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌گردند.

در حال حاضر در بورس کالای ایران محصول زیره سبز، زعفران و پسته در قالب قرارداد آتی معامله می‌شود. این در حالی است که در آینده با ایجاد شرایط مطلوب محصولات دیگر نیز می‌توانند در بازار آتی معامله شوند. درصورتی‌که دارایی موردنظر در قرارداد، کالا باشد، لازم است که شرایط قابل‌قبول کالا توسط بورس تعیین شود. دلیل این امر آن است که کالاهای مختلف با شرایط کمی و کیفی متفاوت ممکن است در بازار موجود باشد.

جزوه ، مقاله و کتب حقوقی

جزوه ،کتب و مقاله تخصصی در حوزه علم حقوق نویسنده : دانا معبدی

ابزار مشتقه

ابزار مشتقه (به انگلیسی: Derivative Contract ) در مباحث مالی ابزاری است که ساختار پرداخت و ارزش آن از ارزش دارایی پایه و شاخصهای مربوطه نشآت می‌گیرد. این ابزار به دارنده آن اختیار یا تعهد خرید و یا فروش یک دارایی معین را می‌دهد و ارزش آن از ارزش دارایی مربوطه مشتق می‌شود.

معمولترین ابزارهای مشتقه عبارتند از: [[سواپ (مالی)|سواپها (Swaps)، قراردادهای آتی (Futures Contract) و اختیار معامله (Options) و نیز پیمان آتی (Forward contract). در واقع معنای حقیقی مشتقات توافق میان دو گروه مشروط بر خروجی آتی دارایی پایه می‌باشد.تصور رایج آن است که ابزارهای مشتقه خود دارایی می‌باشند، در صورتی که این تصور نادرست است، زیرا که یک ابزار مشتقه خود به تنهایی نمی‌تواند ارزشی داشته و ایجاد نماید. اما بسیاری از ابزارهای معمول مانند سواپها، معاملات آتی و اختیار معامله که دارای ارزش ذاتی نظری می‌باشند می‌توانند از طریق فرمولهایی همچون ابزارهای مشتقه و اهرم مالی بلک شولز محاسبه شده و به صورت مکرر در بازارهای آزاد قبل از تاریخ سررسید مورد معامله قرار گیرند.

محتویات

دسته بندی [ ویرایش ]

ابزارهای مشتقه معمولاً با وجود شرایط زیر دسته بندی می‌گردند:

1. ارتباط میان دارایی پایه و ابزار مشتقه (مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله و سواپها)
2. نوع دارایی پایه (مانند مشتقات سرمایه، مشتقات ارزی و مشتقات نرخهای بهره)
3. بازاری که در آن مورد معامله قرار می‌گیرند. (مانند بازار ارز و یا فرابورس)

ابزراهای مشتقه به دلایل مختلفی همچون دلایل زیر از سوی سرمایه گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرند:

1. فراهم نمودن اهرم که بدان طریق حرکتی کوچک در ارزش دارایی پایه می‌تواند منجر به تفاوتی اساسی در ارزش اوراق مشتقه شود.
2. سفته بازی و دستیابی به سود.اگر ارزش مشتقات مطابق انتظار سرمایه گذاران حرکت نماید این واقعیت محقق می‌کردد.
3. پوشش دهی و کاهش ریسک در دارایی پایه
4. خلق اختیارات در جایی که ارزش مشتقات وابسته به شرایط و یا رویدادهای خاصی باشد.

انواع مشتقات [ ویرایش ]

در شرایط خارجی دو گروه از ابزارهای مشتقه وجود دارند که به واسطه شیوه‌ای که در بازارها معامله می‌گردند تمیز داده می‌شوند.که عبارتند از:

1. اوراق مشتقه OTC) over - the – counter): عبارت است از قراردادهایی که به صورت خصوصی بین دو طرف انجام می‌شود و هیچ گونه واسطه‌ای در این بین وجود ندارد.
2. اوراق مشتقه مبادله‌ای: عبارت است از معاملات استاندارد شده ابزار مشتقه که به صورت سازمان دهی شده و رسمی معامله می‌شوند. یعنی قابل خرید و فروش در بازار رسمی اوراق مشتقه‌است.

انواع قراردادهای معمول مشتقه [ ویرایش ]

سه گونه عمده این ابزارها عبارتند از:

1. معاملات آتی که به طور کلی به دو دسته فیوچر (پیمان آتی) و فوروارد (تحویل آتی) دسته بندی می‌شوند. پیمان آتی قراردادهای استاندارد شده‌ای هستند که خریدار و فروشنده توافق و تعهد می‌کنند مقدار مشخصی از کالا را به قیمت معین و در زمان و مکان معین مورد معامله قرار دهند .تحویل آتی قراردادی است که در خارج از تالار بورس خریدار و فروشنده توافق می‌کنند مقدار مشخصی از کالا را به قیمت معین و در زمان معین مورد معامله قرار دهند .
2. اختیار معامله قراردادی است که خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که یک طرف در قبال پرداخت معینی، دارای اختیار خرید یا فروش کالای خاصی، به مقدار مشخص و به قیمت مشخص در زمان معین در آینده باشد.
3. سواپها قراردادی هستند که جریانات نقدی را که بر اساس ارزش پایه واحدهای پولی، نرخهای مبادلات، نرخهای بهره، سهام و دیگر دارایی‌ها پی ریزی شده‌اند، پیش از تاریخ آتی مورد معامله قرار می‌دهند .

البته سایر ابزارهای مشتقه پیچیده می‌توانند به وسیله ترکیب اجزای این سه نوع اساسی ایجاد گردند.

علاوه بر آن پنج دسته دیگر از ابزرهای مشتقه عبارتند از :

1. مشتقات نرخ بهره
2. مشتقات ارزی
3. مشتقات اعتباری
4. مشتقات سرمایه
5. مشتقات کالایی

این مشتقات در واقع یک قرارداد مالی هستند که ارزش آن از نوع عملکرد دارایی، نرخ بهره، نرخ ارز یا شاخص‌ها مشتق می‌شود.

ارزش یابی [ ویرایش ]

دو نوع معمول ارزیابی عبارتند از:

1. قیمت بازار که ارزش قراردادها بستگی به میزان خرید و فروش آنها دارد
2. قیمتهای آزاد آربیتراژی به این معنی که هیچ منفعتی بدون ریسک نمی‌تواند به واسطه مبادلات این قراردادها ایجاد شوند.اوراق سودآور مانند اختیار خرید و فروش می‌تواند به صورت دیفرانسیل دلتا نمایش و به وسیله اندازه گیری طبیعی ریسک، قیمت گذاری شود. در نهایت ارزش گذاری اوراق مشتقه براساس «احتمالات» انجام می‌گیرد.

معایب [ ویرایش ]

معایب بسیاری بر ابزارهای مشتقه وجود دارد که چند نمونه کلی آنها عبارتند از:

1. امکان زیان بسیار: استفاده از ابزارهای مشتقه به دلیل ایجاد اهرم و یا وام گیری زیاد می‌تواند منجر به زیانهای شدیدی شود.
2. ریسک بخش شمارنده: برخی مشتقات خصوصا سواپها موجب می‌شوند که سرمایه گذاران متحمل ریسک بخش شمارنده شوند.البته انواع مختلف مشتقات با درجات متفاوتی از این ریسک مواجه می‌گردند.
3. ارزش خیالی بالا
4. اهرمی ابزارهای مشتقه و اهرم مالی شدن بدهی اقتصادی

مزایا [ ویرایش ]

استفاده از این ابزارها می‌تواند مزایایی همچون مزیتهای زیر ایجاد نماید:

1. این ابزارها خرید و فروش ریسک را آسان می‌نمایند و افراد بسیاری این مساله را در سیستم اقتصادی مناسب می‌پندارند.با آنکه در این منظر برخی سود و برخی متحمل زیان می‌شوند تا زمانی که ابزارهای مشتقه و اهرم مالی از معامله اوراق مشتقه در یک محیط عادی، در مقابل ضرر یک فرد، نفر دیگر سود می‌برد مبادلات اوراق مشتقه تاثیری روی سیستم اقتصادی نخواهد داشت.
2. به عقیده رییس فدرال رزرو استفاده از ابزارهای مشتقه اثر رکود اقتصادی را در ابتدای قرن ۲۱ ملایم ساخته‌است.

منابع [ ویرایش ]

• زهرا قهرمانی.ابزار مشتقه چیست.روزنامه سرمایه.شماره ۱۶۷.**

جزوه ،کتب و مقاله تخصصی در حوزه علم حقوق نویسنده : دانا معبدی

آغاز معاملات قراردادهای آتی صندوق طلا در بورس از هفته آینده

قراردادهای آتی برپایه واحدهای صندوق طلا از هفته آینده در بورس کالا راه‌اندازی می‌شود که علاوه بر جذب سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاران جدید به این حوزه، موجب افزایش نقدشوندگی معاملات طلا و افزایش عمق معاملات گواهی سپرده و صندوق های طلا می‌شود.

اعتمادآنلاین| سکه طلا، دارایی محبوب فعالان بازار آتی بورس کالا که 10 سال هر روز روی تابلوی معاملات می رفت و به جرات می توان گفت ابزار مالی جذاب بازار سرمایه بود، از شهریور سال 97 به دلیل التهابات بازار نقدی طلا به طور موقت متوقف شد، پس از چند سال توقف قرار است این دارایی پایه با شکلی دیگر از شنبه بار دیگر روی تابلوی بازار آتی برود.

به گزارش ایرنا، برخی کارشناسان در خصوص ورود طلا به بازار آتی بورس کالا از تعبیر «بازگشت طلا به خانه» یاد می کنند، چراکه افراد زیادی در بین سال های 87 تا 97 هر روز به مبادله این فلز ارزشمند در قراردادهای آتی مشغول بودند.

افزایش نقدشوندگی معاملات طلا

در این زمینه «احمد بیات»، کارشناس بازار سرمایه امروز اظهار داشت: طلا در نقاط مختلف جهان و از جمله ایران به عنوان یک دارایی ابزارهای مشتقه و اهرم مالی امن و جذاب مورد توجه عموم و سرمایه گذاران است و این فلز ارزشمند همواره در سبد سرمایه گذاری ها قرار دارد.

وی افزود: این دارایی امن، زمانی که در قالب یک ابزار معاملاتی جذابی مانند قراردادهای آتی امکان معامله پیدا می‌کند، افراد زیادی را به سرمایه گذاری در این حوزه علاقه مند و جذب می کند که همه تجربه های قبلی در دنیا و کشورمان نیز بیانگر جذابیت بالای ورود طلا به ابزارهای مالی است.

بیات خاطرنشان کرد: بورس کالا معاملات قراردادهای آتی سکه طلا را در سال های گذشته تجربه کرده و اکنون نیز گواهی سپرده سکه طلا و صندوق سرمایه گذاری طلا در این بورس در حال معامله است.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: در این میان از شنبه آینده، قراردادهای آتی برپایه واحدهای صندوق طلا راه اندازی می شود که علاوه بر جذب سرمایه ها و سرمایه گذاران جدید به این حوزه، موجب افزایش نقدشوندگی معاملات طلا و افزایش عمق معاملات گواهی سپرده و صندوق های طلا می شود؛ می توان گفت طلا از شنبه با استقبال سرمایه گذاران با تغییر چهره به خانه خود برمی گردد.

آتی، بازاری دو طرفه

وی از جمله مزایای معاملات آتی واحدهای صندوق طلا را بهره گیری از مزایای قراردادهای آتی شامل نقدشوندگی بالا، استفاده از اهرم مالی، پوشش ریسک و هزینه اندک معامله برشمرد و خاطرنشان کرد: از سوی دیگر دو طرفه بودن این گونه قراردادها به عنوان یکی دیگر از مزایا و ویژگی های این ابزار تلقی می شود به طوریکه سرمایه گذاران هم در روند صعودی و هم در روند کاهشی امکان کسب سود را از معاملات آتی دارند.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: این ابزار می تواند فعالان بازار را ترغیب کند که اگر قصد سرمایه گذاری در حوزه طلا یا سکه طلا را دارند به جای خرید فیزیکی و حضور مستقیم در این بازارها به صورت غیر مستقیم و از طریق صندوق های سرمایه گذاری که در حال حاضر وجود دارد و همینطور ابزار معاملات آتی روی این صندوق ها اقدام کنند و از مزیت های آن بهره مند شوند.

نیازی به پرداخت کل وجه نیست

وی تصریح کرد: حضور مستقیم در بازار طلا و سکه به معنای پرداخت کل مبلغ و ارزش قرارداد به صورت یکجا است درحالی که بازار آتی این ویژگی را دارد که تنها بخشی از مبلغ به عنوان وجه تضمین پرداخت می گردد و معامله گران می توانند از اهرم مالی این ابزار استفاده کنند. ضمن اینکه این بازار همانگونه که ذکر شد ویژگی دو طرفه بودن را دارد و اگر سرمایه گذار روند نزولی را تحلیل کند می تواند با گرفتن موقعیت فروش در بازار آتی از بازار سود ببرد و در آینده که قیمت ها کاهشی شد با بستن موقعیت، سود را شناسایی کرده و از بازار خارج شود.

بیات با بیان اینکه بازار آتی واحدهای صندوق طلا جذاب است و می تواند افراد و سرمایه گذاران زیادی را به خود جذب کند، گفت: در دو سال اخیر بازار سرمایه به لحاظ تعداد افراد خیلی گسترده شده و عموم مردم با بازار سرمایه از طریق بازار سهام آشنا شده اند و راه اندازی قرارداد آتی صندوق های طلا فرصت خوبی است که اگر فردی قصد سرمایه گذاری در حوزه طلا را هم داشته باشد به جای حضور مستقیم در بازار، از طریق معرفی این ابزارها و در قالب غیر مستقیم به بازار ورود کرده و سرمایه گذاری نماید و از مزایای آن بهره مند شوند.

بورس کالا در جهت متنوع‌سازی ابزارهای مشتقه برای فعالان بازارهای مالی، زیرساخت معاملات قراردادهای آتی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق پشتوانه طلا را تکمیل کرده که معاملات این ابزار از ابتدای هفته آینده آغاز می‌شود.

گواهی سپرده سکه‌ طلا، ابزاری است که طی آن اشخاص، دارایی سکه طلای خود را با اطمینان نزد خزانه بانک‌ها امانت گذاشته و می‌توانند آن را در بستر بازار سرمایه در بازار پیوسته‌ای که در بورس کالای ایران فراهم شده مورد معامله قرار دهند.

همچنین صندوق سرمایه‌گذاری پشتوانه طلا نیز ابزار مهم دیگر سرمایه‌گذاری در بازار طلا است که توسط بورس کالا برای فعالان بازار سرمایه معرفی و اجرایی شده است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری پشتوانه طلا، وجوه سرمایه‌گذاران را در گواهی سپرده سکه طلا سرمایه‌گذاری کرده و سرمایه‌گذاران از نوسانات بازار طلا منتفع می شوند.