اوراق اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟

نمونه اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی دارد؟(ویدئو+مثال کاربردی)

برای بیمه سهم ها در بورس ایران یکی از راه های پیشنهادی استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی است. اما آیا خرید این اوراق واقعا سهم های شما را بیمه میکند؟ برای دانستن پاسخ این سوال با ما همراه باشید.

مقدمه

بازار سرمایه همگام با تحولات دنیای جدید به‌پیش می‌رود و متناسب با نیازهای تازه جامعه، اقدام به طراحی ابزارهای نوین جهت پاسخ‌گویی به این نیازها می‌کند. یکی از این ابزارهای نوین، اوراق اختیار فروش تبعی است. برخی افراد پس از بررسی سهمی تمایل دارند نسبت به خرید سهم مربوطه اقدام کنند اما از سویی نگران ریزش قیمت سهم در روزها و ماه‌های آینده در اثر هیجانات و نوسانات بازار هستند. شرکتی که ناشر سهم مربوطه است و ازلحاظ بنیادی قوی است و به سهم خود ا اطمینان دارد، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند.

به این معنی: با توجه به اطمینانی که من به سهم خودم دارم، حاضرم سهمم را به‌نوعی بیمه کنم. با انتشار اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، تعهد می‌دهد که در تاریخی در آینده که مشخص کرده، سهم شرکت خودش را به قیمتی معین، بخرد. خریدار با خرید اختیار فروش تبعی، خیالش راحت می‌شود که سهمش پایین تراز قیمتی که ناشر تضمین کرده نخواهد آمد. اگر در آن زمان قیمت سهمش پایین‌تر از قیمتی بود که خود شرکت تعهد کرده، از حق اختیار فروش تبعی‌اش استفاده می‌کند و سهم را به ناشر (که تعهد داده) باقیمتی که از قبل مشخص‌شده، می‌فروشد. خریدار اختیار فروش تبعی، اگر قیمت سهم بالاتر از مبلغی بود که خود ناشر تعهد کرده، چون سود بیشتری می‌برد، از حقش صرف‌نظر می‌کند.

البته استفاده از این اختیار فروش تبعی شرایط خاص خودرا دارد که در ادامه مقاله به آن‌ها اشاره می‌شود.

ازجمله مواردی که در ادامه مقاله اشاره می‌شود:

فرایند انجام اختیار فروش تبعی چیست؟

تفاوت اختیار فروش تبعی با اختیار فروش چیست؟

این‌که اختیار فروش تبعی چه مزایا و چه معایبی دارد؟

به چه نکات مهمی در اختیار فروش تبعی باید توجه کرد؟

برای کسب اطلاعات مهم درزمینه اختیار فروش تبعی، با ادامه مطالعه مقاله همراه ما باشید. همچنین شما عزیزان می توانید جهت تکمیل اطلاعات خود، از ویدئوی این صفحه نیز که از مجموعه آموزش های شخصی دکتر درخشی است نیز دیدن کنید. اگر همچنان به دنبال اطلاعات بیشتر هستید، پیشنهاد می کنیم از دوره آموزش بورس جامع دکتر درخشی نیز دیدن کنید.

اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی، قراردادی دوطرفه است که بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شود. بر اساس این قرارداد خریدار اختیار فروش تبعی حق دارد (البته مجبور نیست و تعهدی ندارد و مختار است.) مقدارمشخصی از دارایی درج‌شده در قرارداد را باقیمت مشخص و در تاریخ مشخصی بفروشد.

در مقابل، فروشنده اختیار فروش تبعی، در مقابل این حق اختیار فروش تبعی که به خریدار اعطا کرده (در هنگام انعقادقراداد) مبلغی دریافت می‌کند.

این مبلغ به ازای هر برگ اختیار فروش تبعی یک ریال است. فروشنده اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد متعهد است که اگر خریدار اختیار فروش تبعی در سررسید قرارداداختیارفروش تبعی، تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را داشته باشد

(به‌شرط رعایت مفاد قرارداد)، نسبت به خرید اختیار فروش تبعی طبق قرارداد اقدام کند و وجه مربوطه را به خریدار اختیار فروش تبعی بپردازد. زمانی افراد، اقدام به خرید اختیار فروش تبعی می‌کنند که پیش‌بینی‌شان از قیمت سهم این است که در آینده کاهشی خواهد بود و به این وسیله خودرادرمقابل کاهش قیمت آتی سهم، بیمه می‌کنند.

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم مساوی یا بالاتر از قیمت اختیار فروش تبعی باشد، از اعمال اختیار فروش تبعیشان، امتناع می‌کند و تنها چیزی که از دست می‌دهد مقدار وجه اولیه ایست که بابت خرید این اختیار فروش تبعی پرداخته است. (که آن‌هم بسیار ناچیزاست.)

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم کمتر از قیمت اختیار فروش تبعی بود، درواقع پیش‌بینی شما درست از آب درآمده و شما می‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی کنید و فروشنده نیز طبق مفاد قرارداد ملزم به خرید اختیار فروش تبعی باقیمت اعمال و واریز وجه به‌حساب شما است.

تفاوت اختیار فروش تبعی و اختیار فروش چیست؟

بین اختیار فروش تبعی و اختیار فروش سه تفاوت وجود دارد:

تفاوت اول: در خرید اختیار فروش تبعی شما در تعداد خرید، محدودیت دارید، درحالی‌که در اختیار فروش، شما محدودیتی در تعداد خرید ندارید.

تفاوت دوم: برای خرید اختیار فروش تبعی، شما حتماً باید سهم پایه را به همان تعداد بخرید ولی در اختیار فروش شما الزامی به خرید سهم پایه ندارید.

تفاوت سوم: از الزامات خرید اختیار فروش تبعی، این است که تازمان سررسیداختیارفروش تبعی، شما حق فروش آن را ندارید درواقع بازار ثانویه ندارد ولی اختیار خرید دارای بازار ثانویه است و شما می‌توانید درهرزمانی اقدام به فروش آن کنید.

نحوه خرید اختیار فروش تبعی چگونه است؟

روند کار به این شیوه است که ابتدا اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی توسط ناشر اعلام عمومی می‌شود.

شرایطی که در این اطلاعیه باید موردتوجه قرار گیرد مواردزیرهستند:

1-حداکثر مقدار هر سفارش

2-قیمت هر سفارش که یک ریال است.

3-قیمت اعمال اختیار فروش تبعی

4-سررسید اختیار فروش تبعی

در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام فملی موارد زیر وجود دارد: حداکثر میزان هر سفارش 100 هزار ورقه است قیمت هر سفارش یک ریال تعیین‌شده است. قیمت اعمال 14400 ریال است. سررسید اختیار فروش تبعی 06/11/1400 است. دوره معاملاتی هم از 07/11/1399 تا 6/11/1400 است.

اگر شما قصد خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی را داشته باشید، شما باید در همان مدت دوره معاملاتی (7/11/1399) ابتدا اقدام به خرید تعداد 10 هزار سهم پایه -که همان فملی است – کنید. (به قیمت تابلو روزانه) سپس اقدام به خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی با نماد هفملی 011 کنید و بابت آن 10 هزارریال می‌پردازید. (به ازای هر اختیار فروش خرید یک ریال می‌پردازید.)

شما با این خرید تا تاریخ سررسید اختیار فروش تبعی فملی (که 06/11/1400 است.) حق فروش 10 هزارسهم فملی و همچنین اختیار فروش تبعی آن را ندارید. (البته اگربخواهید از این حق استفاده کنید.) باید در روز سررسید اختیار فروش تبعی، معادل اختیار فروش تبعی سهم پایه داشته باشد تا بتوانید حق اعمال را داشته باشید.

نحوه اعمال اختیار فروش تبعی چطور است؟

در زمان سررسید اختیار فروش تبعی با سه احتمال مواجه می‌شویم:

1 و 2: قیمت سهم پایه، مساوی یا بالاتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

3: قیمت سهم پایه، کمتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

در حالتی که در سررسید، قیمت سهم پایه مساوی یا بیشتر از قیمت اعمال باشد، بنابراین اعمال اختیار فروش تبعی منطقی نیست. شما از اختیار فروش تبعی خود صرف‌نظر می‌کنید و تنها چیزی که از دست می‌دهید هزینه ایست که موقع خرید این حق پرداختید. (بسیار ناچیزاست.)

در حالت بعدی، اگر در سررسید، قیمت سهم پایه، پایین‌تر از قیمت اعمال فروش تبعی باشد؛ شما می‌توانید از این حق خود استفاده کنید و با تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی از کارگزاری، شرکت فروشنده (شرکت ناشر) اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد اقدام به خرید اختیار فروش تبعی شما باقیمت اعمال کرده و درنهایت مبلغ مربوطه را به‌حساب شما واریز می‌کند.

مزایای اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی دارای مزایایی است که برای برخی افراد می‌تواند مهم باشد. ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی:

1-تضمین اصل و سود سرمایه است.

2-کاهش یافتن ریسک سرمایه‌گذاری و همچنین حمایت سهامدار عمده از سهم است.

3-افزایش اعتماد بیشتر سهامداران به سهامی که اختیار فروش تبعی دارند.

4-عدم فروش سهام در بازار ریزشی و کم شدن هیجانات بازار

به علت بلوکه شدن سهم تا سررسیداختیارفروش تبعی (البته درصورتی‌که فرد بخواهد تا سررسید اختیار فروش تبعی با سهم بماند و از این حق استفاده کند.)

معایب اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی در کنار مزایایش، دارای معایبی نیز هست.

برخی معایب اختیار فروش تبعی به شرح زیر است:

1-بعد از تاریخ اعمال، تعهد عرضه‌کننده عملاً تمام می‌شود.

2-نبود بازار ثانویه برای معامله و این‌که تا پایان سررسید نمی‌توانید نسبت به فروش اختیار فروش تبعی اقدام کنید. (به قولی صاحب اول و آخرش خودتان هستید!)

3-وجود اوراق اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟ محدودیت در تعدادخریدبرای هر فرد (کد عملیاتی)

4-حتماً برای داشتن و خریدن حق اختیار فروش تبعی، باید سهم پایه راهم به همان تعداد بخرید.

در تاریخ 27/7/1400، اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی شرکت مخابرات ایران با نماد (اخابر) توسط ناظر اعلام عمومی گردید.

شرایطش به شرح زیر بود:

ا-حداکثر هر سفارش، 100 هزار سهم است.

2-قیمت اختیار فروش تبعی یک ریال است.

3-قیمت اعمال: 10834 ریال

4-سررسید اختیار فروش تبعی:27/01/1402

5-دوره معاملاتی:27/7/1400 تا 27/1/1402

تصمیم شما خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی سهام شرکت مخابرات ایران است.

در روز 27 مهر 1400 که اختیار فروش تبعی توسط ناشر عرضه‌شده، قیمت سهم اخابر در بازه 7800 تا 8170 ریال نوسان داشته است. شما برای خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی، مجبورید معادل آن (10 هزار) سهم پایه که همان سهام شرکت مخابرات ایران با نماد اخابر هست، بخرید. فرض کنید قیمت خرید شما 8000 ریال باشد. شما 10 هزار سهم اخابر به قیمت هر سهم 8000 ریال می‌خرید و حدود 80 میلیون ریال می‌پردازید. برای خرید اختیار فروش تبعی هم باید 10 هزاریال دیگر پرداخت کنید.

درواقع: پرداختی شما یکی بابت خرید خود سهم پایه است (8 میلیون تومان) و دیگری هم بابت خرید اختیار فروش تبعی است. (هزار تومان)

تصور بفرمایید امروز 27/1/1402 است وشمامی‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را به کارگزاری ارسال کنید. قیمت سهم در این تاریخ می‌تواند یکی از سه حالت زیر باشد:

1-قیمت سهم اخابر:9000 ریال است.

2-قیمت سهم اخابر: 10834 ریال است.

3-قیمت سهم اخابر: 15000 ریال است.

در حالت دوم و سوم شما از انجام اختیار فروش تبعی صرف‌نظر می‌کنید.

در حالت اول که قیمت اخابر به 9000 ریال رسیده و قیمت اعمال شما رقم 10834 ریال است، اقدام به اعمال اختیار فروش تبعی می‌کنید و شرکت ناشر مجبور و متعهد است که 10 هزار سهم شمارا در قیمت 10834 ریال بخرد اگرچه که قیمت تابلوی سهم اخابر 9000 ریال باشد و شما از این معامله سود کرده‌اید.

(توجه شود: از 27/7/1400 تا 27/1/1402 سرمایه شما در سهم اخابر بلوکه‌شده است وشماسهمتان را نگه‌داشته‌اید.)

نکات مهم اختیار فروش تبعی:

1-تقسیم سود در مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت پایه و همچنین افزایش سرمایه شرکت پایه، باعث تعدیل قیمت اعمال و تعداد اوراق اختیار فروش می‌شود.

نمونه تعدیل بعدازتعیین سودنقدی بعدازمجمع عمومی عادی سالیانه سهم فملی

نمونه تعدیل اختیار فروش تبعی شرکت فملی بعد از افزایش سرمایه

2-توقف و بازگشایی نماد معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی به‌طور هم‌زمان با توقف و بازگشایی دارایی پایه در بازار انجام می‌شود.

3-درصورتی‌که در " تاریخ اعمال" نماد معاملاتی سهم پایه، بسته باشد، بورس تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش تبعی را تا روز بازگشایی نماد معاملاتی سهم پایه به تعویق خواهد انداخت مشروط به این‌که مدت تعویق حداکثر 7 روز کاری گردد.

درصورتی‌که تا پایان روز هفتم کاری بعد از تاریخ اعمال، کماکان نماد معاملاتی سهم پایه بسته باشد اوراق اعتبار فروش تبعی بر اساس آخرین قیمت پایانی سهم پایه تسویه می‌شود.

خلاصه و نتیجه‌گیری:

وقتی‌که بازار منفی می‌شود و در دل سهامداران ترس می‌افتد، سهامدار عمده که قصد دارد از سهامش حمایت کند، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند. اوراق اختیار فروش تبعی بااختیارفروش متفاوت است.

سهامدار عمده با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، اعلام می‌کند من سهمم را ضمانت می‌کنم. من سهمم را بیمه می‌کنم.

شرکت ناشر (سهامدار عمده شرکت) می‌گوید:

شما سهم شرکت من را بخر اگر قیمتش پایین آمد، من در این قیمتی که مشخص می‌کنم و باهم توافق می‌کنیم (که به آن قیمت اعمال می‌گویند) سهم را از شما می‌خرم و شما نگران پایین آمدن قیمت سهم از این مبلغ نباشید.

در اوراق اختیار فروش تبعی، همانگونه که دکتر درخشی در ویدئو اشاره کردند، دو پارامتر خیلی مهم است.

یک مورد قیمت اعمال است.

مورد دیگر تاریخ اعمال است.

شرکت ناشر می‌گوید قیمت سهام بانک صادرات الآن 390 تومان است اگر در اسفندماه امسال، قیمت سهم به 300 تومان رسید، من ضمانت می‌کنم در قیمت 375 در آن زمان از شما خرید کنم.

به این قیمت 375 تومان قیمت اعمال گفته می‌شود.

تاریخی هم که در آن تاریخ می‌خواهد در قیمت اعمال بخرد، سررسید تاریخ اعمال گفته می‌شود. درسایت: TSETMC.COM در قسمت ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی، اختیار فروش تبعی قابل‌مشاهده است.

برخی از اختیار فروش تبعی در بورس ایران:

همصادر 108-هامید 104-هکشو 208-هکویر 109-هبساز 103-هفارس 014-هفجر 102-همبین 102

اختیارف ت ثامید-2050-20/04/01(هامید 104) یعنی چه؟

جوابش این‌چنین است:

سهم شرکت توسعه و عمران امید طی اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ثامید در تاریخ 5/4/1400 اعلام کرده است، درصورتی‌که شما اختیار فروش تبعی را بخرید، در تاریخ 20/4/1401 سهم ثامید (توسعه و عمران امید) را به قیمت 2050 ریال از شما می‌خرد. (توجه: قیمت سهم در روز اطلاعیه عرضه: بین 1645 و 1738 ریال بود)

ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی: کاهش فشار فروش سهم است. از معایبش هم این است که تا سررسید اختیار فروش تبعی امکان فروش ندارید. (یادتان باشد که قیمت خرید اختیار فروش تبعی یک ریال است.)

اوراق اختیار فروش تبعی، توسط سهامدار عمده و حقوقی‌ها منتشر می‌شود و سهامداران خرد می‌توانند بخرند. ازجمله شرایط خرید آن است که:

باید معادل اختیار فروش تبعی سهم شرکت مورداشاره را بخرید.

هر تعداد بخواهید نمی‌توانید بخرید بلکه محدودیت دارد به‌نحوی‌که برخی شرکت‌ها محدودیت 50 هزار دارد برخی دیگرمحدویت خرید 100 هزار دارد.

به دلیل نبودن بازار ثانویه قابل‌فروش نیستند و شما برای این‌که بتوانید از حق اختیار فروش تبعی خود استفاده کنید باید تا سررسید با سهم بمانید و حق فروش ندارید.

در سررسید هم اگر قیمت پایین بیاید شما می‌توانید قیمت اعمال را انجام دهید و به پولتان برسید.

برخی به‌جای این‌که اختیار فروش تبعی را بخرند، این عرضه اختیار فروش تبعی را نشانه‌ای و علامتی تلقی می‌کنند از این‌که سهم پایین تراز این قیمت نخواهد آمد و اگر دیدند که قیمت سهم از قیمت اعمال پایین‌تر آمده است، سهم را می فروشند ونمی گذارند پولشان در اختیارفروش تبعی بلوکه شود.

در این مقاله سعی شد، اختیار فروش تبعی با مثال کاربردی تشریح شود و ابعاد مهم آن تشریح شود. بسیار خوشحال خواهیم شد که نظرات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی ، نوعی قرارداد اختیار معامله است. پیش از آن که مفهوم اوراق اختیار فروش تبعی را شرح دهیم، شما را با مفهوم قرارداد اختیار معامله آشنا می سازیم. قرارداد اختیار معامله، معادل عبارت لاتین «put option» می باشد. در واقع قراردادی بین خریدار و فروشنده است که به موجب آن خریدار، حق خرید یا فروش دارایی را (در یک قیمت معین) خریداری می کند.

در این قرارداد، مانند تمام قراردادها هر کدام از طرفین به طرف مقابل خود امتیازی واگذار و در مقابل امتیازی دریافت می نماید. مبلغی که خریدار بابت خرید اختیار معامله می پردازد، همان حق شرط است. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مورد نظر خود را (در یک قیمت معین) به خریدار می دهد. اگر اختیار معامله بابت خرید سهام باشد به آن اختیار خرید می گویند. در صورتی که بابت فروش سهام باشد به آن اختیار فروش گفته می شود. به قیمت معینی هم که سهم در آن قیمت خریداری یا فروخته می‌شود، قیمت اعمال یا قیمت توافق می گویند.

قرارداد اختیار معامله، تاریخ مشخصی دارد. حق خرید یا فروش دارایی (در یک قیمت معین) تنها در همان زمان از پیش تعیین شده امکان پذیر می باشد.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

طرح انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در مورخ 1391/05/16 با عنوان عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته ‌شده اوراق اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟ در شورای عالی بورس تهران به تصویب رسید.

بازار بورس، بازاری یک طرفه است. سود و منفعت سرمایه گذاران در آن وابسته به قیمت رشد سهام است. چنانچه قیمت سهامی به شدت کاهش یابد، سهامداران از آن سهم فاصله می گیرند. در چنین وضعیتی، شرکت برای حفظ ارزش سهام خود و حمایت از سهامداران اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می نماید.

سهامدار راهبردی(عمده) با توجه به پیش بینی که نسبت به سهام شرکت دارد، این اوراق را منتشر می کند.

شرکت منتشر کننده به خریدار اوراق اختیار فروش تبعی این اطمینان را می دهد که در تاریخ مشخصی سهام وی را (با مبلغی که از پیش تعیین شده است) خریداری می نماید. خرید سهام توسط شرکت تضمینی است. حتی در شرایطی که قیمت سهام به شدت کاهش یابد، شرکت سهام را به قیمت توافقی خریداری می نماید.

خرید اوراق اختیار فروش تبعی حداقل بازدهی را نصیب سهامدار می کند. علاوه بر این، ریسک سرمایه گذاری وی را نیز کاهش می دهد. بنابراین با خرید این اوراق سهام شما به نحوی بیمه خواهد شد.

برای درک بهتر به این مثال توجه کنید:

به عنوان مثال، شما 2000 سهم از سهام شرکت الف را به قیمت 2900 تومان خریداری کرده اید. با بررسی شرایط، احتمال می دهید که قیمت سهام شرکت کاهش پیدا کند. در چنین شرایطی، شرکت برای حمایت از سهام و سهامداران خود اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می نماید. شرکت به سهامداران این اطمینان را می دهد که پس از شش ماه (تاریخ اعمال) سهام آن ها را به مبلغ 3000 تومان (قیمت اعمال) خریداری می کند.

در صورتی که به تعداد سهام خود، اوراق اختیار فروش تبعی آن را خریداری نمایید، حکم بیمه نامه سهم شما را خواهد داشت.

سررسید اوراق اختیار فروش تبعی

همانطور که گفتیم در قرارداد اختیار معامله، قیمت و تاریخ مشخص می شود. در تاریخ اعمال اوراق، قیمت سهام شرکت ممکن است از قیمت اعمال کمتر، بیشتر یا مساوی با آن باشد. هر یک از این شرایط را جداگانه بررسی می کنیم.

1- شرکت، سهم را به قیمت 3000 تومان خریداری می کند.

2- شرکت، مبلغ حاصل از اختلاف قیمت اعمال با قیمت سهام در بازار را به حساب شما واریز می نماید.

(اختلاف قیمت اعمال با قیمت سهام در بازار در این مثال 500 = 2500 - 3000)

قیمت سهام در بازار > قیمت اعمال: شرایطی است که سهم شما در بازار مبلغی بالاتر از 3000 تومان (قیمت اعمال) می باشد. در این صورت، قطعاً شما حاضر به اعمال اوراق تبعی و فروش سهم به قیمت 3000 تومان نخواهید بود.

در چنین وضعیتی، اوراق اختیار فروش شما باطل خواهد شد. این کار (خرید اوراق اختیار فروش تبعی) مانند بیمه کردن خودرو می باشد. شما حق بیمه را پرداخت می کنید و تا زمانی که حادثه ای رخ ندهد از آن استفاده نمی کنید.

قیمت سهام در بازار = قیمت اعمال : شرایطی است که قیمت سهم در بازار برابر با قیمت اعمال و یا تفاوت ناچیزی با آن داشته باشد. در این حالت، به احتمال زیاد شاهد عرضه سنگین سهم خواهیم بود.

نمونه اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی

اطلاعیه بالا مربوط به شرکت ذوب آهن اصفهان است. تاریخ اعمال یا سررسید آن مصادف با 1399/12/24 می باشد. قیمت اعمال 733 تومان است. طبق این اطلاعیه، شرکت تضمین می دهد پس از شش ماه، سهام را از سهامداری که اوراق اختیار فروش آن را خریداری کرده به قیمت 733 تومان خریداری کند.

مشخصات اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی

همانطور که در نمونه اطلاعیه فوق قابل مشاهده است، این فرم شامل اطلاعات زیر می باشد:

• دارایی پایه: سهمی که اوراق تبعی مبتنی بر آن است.
• عرضه کننده: شرکت منتشر کننده اوراق تبعی است.
• کل حجم عرضه: کل اوراق اختیار فروشی که تا پایان دوره معاملاتی عرضه خواهد شد.
• سقف خرید: شامل محدودیت های خرید برای هر کد معاملاتی (حقیقی یا حقوقی) است.
• قیمت اعمال: قیمتی است که عرضه کننده تعهد می دهد سهم را در تاریخ مقرر به آن قیمت خریداری کند.
• دوره معاملاتی: شامل اولین روز معاملاتی اوراق تبعی تا آخرین روز آن می باشد.
• سررسید: تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش است.

مزایا و محدودیت های اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی مزایا و محدودیت هایی دارد. در جدول زیر مزایا و محدودیت های آن را به شما معرفی می کنیم:

مزایامحدودیت هاسهامداران عمده ریسک سرمایه گذاری را پوشش داده و در عین حال از سهامشان حمایت می کنند نداشتن بازار ثانویه افزایش تقاضا برای سهام پایه و بازگشت اعتماد سرمایه گذاران به بازار وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی مدیریت و کاهش ریسک برای سهامداران خردالزام به داشتن سهام پایه برای خرید این اوراق حداقل بازدهی ۲۰ درصدیپایان یافتن تعهد عرضه کننده پس از تاریخ اعمال

قوانین مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی

پیش از خرید اوراق تبعی لازم است از دستورالعمل و قوانین مربوط به آن آگاهی کامل داشته باشید. مهم ترین قوانین اوراق اختیار فروش تبعی شامل موارد زیر است:

1. تا سررسید اوراق امکان فروش آن وجود ندارد. به عبارتی این اوراق بازار ثانویه ندارند.
2. تنها سهامدار شرکت می تواند اوراق اختیار فروش تبعی آن را خریداری نماید.
3. اوراق تبعی تنها به تعداد سهام اعتبار دارند. در صورتی که شما بیشتر از سهام خود، اختیار فروش را بخرید یا قبل از تاریخ اعمال بخشی از سهامتان را بفروشید، مازاد اوراق تبعی آن باطل خواهد شد و مبلغی به شما برگشت داده نمی شود.
4. چنانچه قصد اعمال اختیار فروش را داشته باشید، باید در تاریخ سررسید به کارگزار خود اعلام کنید. در صورتی که پیش از اتمام مهلت اوراق درخواست خود را مطرح نکنید، اوراق باطل شده و مبلغی به شما برگشت داده نمی شود.
اوراق اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟
5. در صورتی که در تاریخ اعمال، قیمت سهام در بازار بیشتر یا مساوی با قیمت اعمال باشد، اوراق به صورت خودکار باطل خواهند شد.
6. پس از اعمال اوراق اختیار فروش، چنانچه عرضه کننده در پرداخت حقوق مشتری تاخیر نماید، توسط سازمان بورس جریمه خواهد شد.
7. درخواست اعمال اوراق پس از ارسال کارگزاری به سپرده گذاری مرکزی، قابل لغو یا ویرایش نمی باشد.

لیست نمادهای دارای اوراق تبعی

در جدول زیر لیست شرکت هایی که تا مورخ 1399/06/27 اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کرده اند، آورده ایم.

مزایا	محدودیت ها
سهامداران عمده ریسک سرمایه گذاری را پوشش داده و در عین حال از سهامشان حمایت می کنند	نداشتن بازار ثانویه
افزایش تقاضا برای سهام پایه و بازگشت اعتماد سرمایه گذاران به بازار	وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی
مدیریت و کاهش ریسک برای سهامداران خرد	الزام به داشتن سهام پایه برای خرید این اوراق
حداقل بازدهی ۲۰ درصدی	پایان یافتن تعهد عرضه کننده پس از تاریخ اعمال

همانطور که در جدول بالا مشاهده می کنید، نماد اوراق اختیار فروش تبعی معمولاً متشکل از حرف «ه» به همراه قسمتی از نماد سهام پایه و تاریخ سررسید اوراق است.

به عنوان مثال، نماد اوراق تبعی شرکت سرمایه گذاری غدیر تشکیل شده از: ه + غدیر + 912 (9 برگرفته از سال 1399 و 12 برگرفته از اسفند ماه می‌باشد) = هغدیر 912

دریافت اطلاعات مربوط به اوراق تبعی شرکت ها

در سایت بورس اوراق بهادار تهران، می توانید کلیه اطلاعات مربوط به شرکت هایی که اوراق تبعی منتشر کرده اند را مشاهده نمایید.

برای ورود به صفحه مربوط به اوراق تبعی در سایت بورس اوراق بهادار کلیک کنید.

این صفحه اطلاعاتی نظیر: نام و نماد اوراق، قیمت اعمال اوراق، تاریخ شروع و پایان دوره معاملاتی و تاریخ اعمال اوراق را در اختیار شما می گذارد.

اطلاعات مربوط به عرضه و تقاضا و همچنین بیشترین کاهش و افزایش قیمت اوراق تبعی در سایت بورس اوراق بهادار قابل مشاهده می باشد.

با مراجعه به قسمت انتهای صفحه و انتخاب گزینه «تبعی» می توانید هر یک از اطلاعات مربوط به عرضه، تقاضا، بیشترین کاهش و افزایش قیمت را مشاهده نمایید.

محاسبه بازدهی خرید اوراق اختیار فروش تبعی

در صورتی که اوراق اختیار فروش با قیمت مناسبی خریداری نشوند، منفعتی نخواهند داشت. بنابراین از خرید این اوراق بدون توجه به قیمت آن ها خودداری نمایید تا متضرر نشوید. این موضوع را با ذکر مثالی شرح می دهیم:

به عنوان مثال، ما قصد خرید ۲۰۰۰ سهم از اوراق تبعی شرکت الف را داریم. در این صورت لازم است حداقل تعداد ۲۰۰۰ سهم از سهام پایه شرکت الف را در پرتفوی خود داشته باشیم.

تعداد اوراق تبعی خریداری‌ شده: 2000

قیمت اعمال اوراق تبعی در زمان سررسید: 375 تومان

قیمت خرید نماد الف: 362 تومان

قیمت خرید اختیار فروش نماد الف: 27 تومان

برای محاسبه بازدهی اوراق اختیار فروش تبعی از فرمول زیر استفاده می کنیم:

دریافتی = قیمت اعمال اوراق تبعی در زمان سررسید × اوراق تبعی خریداری شده

پرداختی = هزینه خرید سهام پایه + هزینه خرید اوراق تبعی

محاسبه بازدهی اوراق در مثال فوق :

دریافتی = 750000 تومان= 2000 × 375 تومان

پرداختی = 780903تومان= 54216 + 726687 تومان

در چنین شرایطی، خرید اوراق اختیار فروش شرکت الف نه تنها سودی نصیب سهامدار نمی کند، بلکه زیان 4/12% - نیز به همراه خواهد داشت.

چه زمانی اوراق اختیار فروش تبعی برای ما بازدهی مطلوب خواهد داشت؟

هر زمان که اوراق تبعی را در قیمت مناسب خریداری کنیم، می توانیم از آن انتظار بازدهی مطلوب داشته باشیم.

برای محاسبه قیمت مناسب خرید اوراق، کافیست بازده مورد انتظار خود را در فرمول بالا جایگذاری نماییم.

هزینه خرید اوراق تبعی + 688546 تومان = 694444

هزینه خرید اوراق تبعی = 5898 تومان

پس برای رسیدن به بازدهی 8% لازم است هر ورقه اختیار فروش تبعی را به مبلغ 29 ریال خریداری نماییم.

توصیه نویسنده به سهامداران

قبل از سرمایه گذاری در هر بازار یا صنعتی سعی کنید، ریسک سرمایه گذاری خود را به حداقل برسانید. انتشار اوراق اختیار فروش تبعی از جمله ابزارهایی است که به شما امکان کاهش ریسک را می دهد.

سهامدارن با استفاده از این ابزار می توانند سرمایه خود را بیمه کنند. نکته حائز اهمیت این است که قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی ، با دستورالعمل معاملات آن آشنا شوید و از مناسب بودن قیمت آن اطمینان حاصل نمایید، در غیر اینصورت بی گدار به آب زده اید!

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی همان طرح بیمه سهام است. طرحی که توسط خود شرکت‌ها ارائه می‌شود. بر اساس ساز و کار این اوراق، فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده سهام، تعهد می‌کند که تعداد مشخصی از سهام شرکت را در قیمت و تاریخی از پیش تعیین‌شده، از سهامدار خریداری کند. به قیمت مشخص‌شده قیمت اعمال و به تاریخ معین‌شده تاریخ اعمال می‌گویند. در این مقاله تمامی جزئیات لازم را در مورد این اوراق بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی به خریدار اجازه می‌دهد تا دارایی پایه را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه و قیمت اعمال بیمه کند. به این ترتیب کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود و به همین دلیل اوراق اختیار فروش تبعی را بیمه سهام نیز می‌نامند. شرکت یا سهامدار عمده که با هدف ایجاد اطمینان و تضمین برای سهام این عمل را انجام می‌دهند، عرضه‌کننده اوراق هستند.

روش انتشار این اوراق در ایران متفاوت از سایر کشورها است. برای خرید اوراق اختیار تبعی در ایران، باید ابتدا سهام پایه را که اختیار فروش برای آن منتشر می‌شود، در پرتفو داشته باشید.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی موظف به انتشار عمومی اطلاعیه عرضه و اعلام ویژگی‌های اوراق و شرایط آن، قبل از فروش هستند. سهامداران نیز قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی متعلق به هر نماد، باید ابتدا اطلاعيه عرضه اوراق آن را مطالعه کرده باشند.

فرض کنید اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت ایران خودرو در ماه آینده منتشر شود. شما باید سهام شرکت ایران خودرو را قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار، در پرتفو خود داشته باشید.

برای مثال اگر قصد دارید تا ۱۰ هزار عدد اوراق اختیار ایران خودرو را بخرید، باید قبل از ارائه دستور خرید اوراق تبعی، تعداد ۱۰ هزار عدد از سهم شرکت ایران خودرو را در پرتفوی خود موجود داشته باشید.

اختیار فروش از اجزای ابزار مشتقه محسوب می‌شود. این ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد. اختیار فروش حق اعمال اوراق را در تاریخ معینی از آینده، به قیمت اعمال (قیمتی که در برگه مشخص شده است) به دارنده آن می‌دهد. لازم به ذکر است که باید بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی تحت عنوان هزینه اولیه پرداخت کنیم.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

زمانی که قیمت سهام در روز اعمال بیشتر از قیمت اعمال ذکرشده در اختیار فروش باشد، دارنده گواهی اختیار، قادر به اعمال آن نیست.اما اگر در تاریخ اعمال قیمت پایانی سهم پایه از قیمت اعمال آن کمتر باشد، برای اعمال اوراق اختیار فروش، سهامدار باید از طریق کارگزاری‌ها، درخواست خود را حداکثر تا ساعت ۱۳ روز اعمال، ارسال کند.
کارگزار نیز اجازه دارد حداکثر ۱۰ روز قبل از تاریخ اعمال، درخواست‌ها را از مشتریان خود دریافت و در روز سررسید به سازمان بورس (seo.ir) ارائه دهد.

ارائه درخواست اعمال طی مهلت مقرر به سازمان بورس طی مراحل زیر انجام خواهد شد:

1. ابتدا سهم به همان قیمت اعمال مشخص شده، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه‌کننده آن انتقال می‌یابد.
2. در مرحله بعد تفاوت قیمت اعمال مشخص شده و با توجه به قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال، محاسبه می‌شود. این مابه‌التفاوت قیمت به دارنده اوراق اختیار تبعی پرداخت می‌شود. پرداخت به صورت نقدی و یا به شکل واگذاری سهم خواهد بود؛ که در این صورت سهام پایه از عرضه‌کننده به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی منتقل می‌شود.

نکات مهمی که درباره اوراق اختیار فروش تبعی باید بدانید!
اوراق اختیار دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی هستند. برخلاف حالت اعمال اروپایی که دارنده آن تنها در تاریخ سررسید قادر به اعمال آن است، در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا روز سررسید، می‌تواند اوراق اختیار را اعمال کند.

برای مثال اگر تاریخ شروع ۲۰ تیر ۱۴۰۰ و تاریخ اعمال ۲۰ آبان ماه باشد، در حالت اعمال آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی که بین این بازه زمانی قرار بگیرد، می‌تواند اوراق اختیار خود را اعمال کند اما در همین مثال اگر حالت اعمال اروپایی باشد، فقط در تاریخ سررسید یعنی ۲۰ آبان ماه قابلیت اعمال اوراق اختیار برای دارنده آن فراهم است.

اوراق فروش تبعی که در ایران رایج است، از نوع اختیار فروش اروپایی است که دارنده آن تنها در تاریخ درج شده در برگه، می‌تواند آن را اعمال کند.

امکان فروش آنی اوراق اختیار فروش بعد از خرید آن وجود ندارد. این اوراق قابل معامله در بازار ثانویه نیست؛ بنابراین فاقد معاملات ثانویه است. یعنی امکان فروش اوراق خریداری شده در طول دوره معاملاتی وجود ندارد وتنها در یک مرحله و توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرد.

اگرچه شرکت منتشرکننده اوراق، در زمان انتشار قیمت روز اعمال را مشخص می‌کند، اما درصد سود و زیان خریدار مشخص نخواهد بود. نوسان‌های قیمتی سهام تا تاریخ سررسید عامل اصلی در محاسبه سود یا ضرر خریدار است‌. بنابراین این‌که شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید و در روز اعمال به چه قیمتی آن را منتقل کرده باشید، درصد سود شما را مشخص خواهدکرد.

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی فقط در تاریخ اعمال قادر به اعمال اختیار فروش خود است و این اوراق پس از تاریخ اعمال ارزشی نخواهد داشت. درصورتی که تا تاریخ مشخص‌شده از این اوراق استفاده نکنید، اوراق اعمال نمی‌شوند و عرضه‌کننده تعهدی درقبال آن نخواهد داشت.

مبلغی که در ازای خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود غیر قابل بازگشت است. در واقع شما بابت بیمه کردن سهام خود مبلغی پرداخت می‌کنید. بنابراین این مبلغ غیر قابل برگشت خواهد بود.

بعد از اعمال اوراق اختیار فروش تبعی اگر شرکت منتشرکننده اوراق در پرداخت حقوق مشتری تاخیر یا کوتاهی داشته باشد، مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از او دریافت و به سهامدار پرداخت می‌شود.

در این شرایط که حقوق مشتری با کوتاهی و تاخیر پرداخت می‌شود، سود روزشمار به سهامدار تعلق می‌گیرد. این سود روزشمار بر اساس فرمول مشخص‌شده که از ابتدا و در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، محاسبه می‌شود.

خرید اوراق بیشتر از تعداد سهام پایه، بی‌فایده است. خریدار اوراق نباید بیش از دارایی پایه که در اختیار دارد، اوراق اختیار فروش تبعی تهیه کند. همچنين خریدار اوراق تبعی باید محدودیت‌های خرید هر کد معاملاتی را که در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ذکر شده ‌است، رعایت کند. در صورت عدم رعایت محدودیت‌های ذکرشده، آن تعداد از اوراق اختیار فروش تبعی که برای خریدشان به محدودیت‌های عنوان شده توجه نشده باشد، فاقد اعتبار می‌شود. در این شرایط مبلغ پرداختی توسط خریدار پس از کم‌شدن هزینه‌ها، به عرضه‌کننده تعلق می‌گیرد.

معمولا نماد اوراق فروش تبعی با اضافه کردن حرف «ه» به بخشی از نماد سهم پایه و تاریخ سرسید اوراق، ساخته می‌شود. مثلا هصیکو ۴۰۵، نماد اوراق اختیار فروش تبعی سهم تاصیکو است که سرسید آن اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ است.

مشخصات آگهی عرضه

فرم آگهی یا اطلاعیه عرضه باید اطلاعاتی مشخص به خریدار ارائه کند. این اطلاعات عبارتند از:

سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی مبتنی بر آن است.

برای مثال اوراق اختیار تبعی بر روی سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامين ( تاصیکو ) با نماد هصیکو ۴۰۵ منتشر می‌شود. در این مثال سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین با نماد تاصیکو، سهم پایه اوراق اختیار فروش تبعی هصیکو ۴۰۵ است.

قیمت اعمال: قیمتی مشخص است که عرضه‌کننده سهام متعهد می‌شود تا سهام پایه اوراق تبعی را در روز اعمال با آن قیمت تسویه و از سهامدار دریافت کند.

تاریخ اعمال: تاریخی است که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی تعیین می‌شود.

سقف خرید: بیشترین تعداد اوراق اختيار تبعی که توسط شخصی حقیقی یا حقوقی امکان خریداری دارد را سقف خرید گویند.
کل حجم عرضه: حداکثر تعداد اوراق اختیار اوراق اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟ فروش تبعی که عرضه‌کننده در دوره معاملاتی عرضه می‌کند.

حداقل حجم عرضه روزانه: حداقل تعداد اوراق اختیار فروش که امکان دارد توسط عرضه‌کننده در یک روز عرضه شود.

قیمت عرضه: قیمتی که اوراق اختیار تبعی در بازار با آن قیمت توسط شرکت ناشر فروخته می‌شود. این قیمت در هر روز با فرمول مشخصی محاسبه می‌شود و ثابت نیست.

دوره معاملاتی: فاصله اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می‌نامند.

عرضه‌کننده: شخصی که پس از دریافت مجوز از سازمان بورس، به عرضه اوراق اختیار فروش با رعايت قوانین اقدام می‌کند.

سررسید: آخرین روز از دوره معاملاتی که پس از پایان ساعت معاملاتی آن روز، قابلیت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی فعال می‌شود.

سخن آخر

اوراق اختیار فروش تبعی نوعی بیمه برای سهام است. اوراقی که هدف از انتشار آن کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و اطمینان بخشیدن به سهامداران است. ابزاری که علاوه بر سهامدار، شرکت‌ها نیز می‌توانند از کاربردهای آن استفاده کنند. اوراق تبعی، فروش سهم در یک قیمت عادلانه را عملا تضمین می‌کند. این مسئله نشانه‌ای از ارزندگی سهم به بازار ارائه می‌کند که خود منجر به تضمین سود سهامداران خواهدشد. علاوه بر این شرکت با افزایش قیمت سهام خود، با توجه به این‌که اوراق ابطال می‌شوند، نیاز به پرداخت وجه ندارد. همین مسئله نیز باعث می‌شود تا درآمد بیشتری برای شرکت شناسایی شود. در نتیجه اوراق اختیار فروش تبعی نوعی معامله دو سر برد برای سهامدار و شرکت است.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

یکی از مهم‌ترین بازارها برای سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول در برابر تورم، بورس است. اما بسیاری از سرمایه‌گذاران از نوسانات این بازار و وجود ریسک بالا در بورس می‌ترسند. شما می‌توانید با خرید اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را تا حد زیادی کاهش دهید. با ما همراه شوید تا به شما بگوییم اوراق اختیار فروش تبعی چیست و نحوه اعمال آن چگونه است؟

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی از ابزارهای مشتقه بورس محسوب می‌شود. ابزاری نسبتا جدید در این بازار که با استفاده از آن می‌توانید سهام خود را در برابر نوسانات و هیجانات منفی بورس بیمه کنید.

اوراق اختیار فروش تبعی در تعریف کلی ابزاری است که به وسیله آن منتشرکننده اوراق، اختیار فروش تعداد مشخصی از سهم پایه را در زمان سررسید تعیین شده با قیمت مشخص به خریدار اوراق می‌دهد. به این معنا که خریدار حتی در صورت کاهش قیمت سهم، می‌تواند سهام مورد نظر را در تاریخ سررسید با قیمت مشخص شده در اوراق به منتشرکننده آن بفروشد و از این طریق ریسک حضور در بورس را تا حد زیادی کاهش دهد.

بنابراین اگر نرخ واحد سهم مورد نظر در تاریخ مقرر آتی کم شود، سهام‌دار با استفاده از قرارداد اختیار فروش تبعی می‌تواند اصل سرمایه خود را دریافت کند. اگر نرخ هر واحد سهم در تاریخ اعمال افزایش داشته باشد هم سهام‌دار می‌تواند بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به سود خود دست پیدا کند. این موضوع برای سهام‌داران نوعی حاشیه امن ایجاد می‌کند که با خیال راحت به سرمایه‌گذاری در بورس بپردازند.

اوراق اختیار فروش تبعی در جهان با دو روش اروپایی و آمریکایی قابل اعمال هستند. در روش اروپایی، اوراق اختیار فروش در تاریخ سررسید اعمال می‌شوند و در شیوه آمریکایی، سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا سررسید می‌تواند برای اعمال اوراق اقدام کند. در ایران از شیوه اروپایی استفاده می‌شود و تنها در تاریخ سررسید می‌توان برای اعمال اوراق اقدام کرد.

آشنایی با اصطلاحات اطلاعیه اوراق فروش تبعی

سهم پایه: به سهمی گفته می‌شود که اوراق اختیار فروش تبعی بر اساس آن تنظیم شده است.

قیمت اعمال: قیمتی که عرضه‌کننده در تاریخ اعمال، متعهد به تسویه آن خواهد بود.

تاریخ اعمال: به تاریخی گفته می‌شود که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در نظر گرفته می‌شود.

دوره معاملاتی: به فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی، دوره معاملاتی گفته می‌شود.

سقف خرید: به حداکثر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی گفته می‌شود که اشخاص حقیقی یا حقوقی قادر به خرید آن هستند.

کل حجم عرضه: به تعداد اوراقی گفته می‌شود که عرضه‌کننده اوراق هر روز منتشر می کند.

قیمت عرضه اوراق تبعی: منظور قیمتی است که توسط ناشر اوراق در بازار فروخته می‌شود. این قیمت در هر روز بر مبنای یک فرمول مشخص محاسبه می‌شود.

فواید اختیار فروش تبعی

• استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی، منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و پوشش ارزش سهام سهامداران می‌شود.
• اگر ارزش سهام شرکت در راستای هیجانات منفی در بازار کاهش پیدا کند، اوراق اختیار فروش تبعی شرایط امنی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
• با وجود اوراق اختیار فروش تبعی در بازار بورس، تقاضا برای خرید سهام و اعتماد سرمایه‌گذاران بیشتر می‌شود.
• در شرایط کمتر شدن تعداد سهام از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق اضافه در پایان روز در صورت درخواست سهام‌دار برای فروش سهام پایه باطل می‌شوند.

معایب اختیار فروش تبعی

• عدم وجود بازار ثانوی
• مالکیت سهامدار بر سهام پایه در زمان خرید اوراق
• اعمال سقف خرید برای سهام‌دار
• اتمام تعهد عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی بعد از تاریخ اعمال
• امکان ایجاد هیجانات مثبت قبل از تاریخ اعمال یا جلوگیری از اطلاعیه‌های منفی برای عدم کاهش قیمت سهم

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چگونه است؟

برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، می‌توانید از یک روز کاری قبل از سررسید، مطابق با دستورالعمل معاملات این اوراق، درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید.

حداقل یک روز قبل از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی در بازار، اطلاعیه آن منتشر می‌شود که در آن اطلاعات مختلفی شامل دارایی پایه، عرضه‌کننده، کارگزار عرضه کننده، کل حجم عرضه، دامنه نوسان، محدودیت‌های معاملاتی، سررسید و … درج می‌شود.

نکته مهم اینکه پیش از خرید این اوراق باید ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش تبعی، سهم پایه آن را خریده باشید. برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی باید حداکثر تا ساعت ۱۲ روز سررسید، درخواست‌تان را از از طریق پنل معاملاتی آنلاین خود ثبت کنید.

همانگونه که پیش از این هم اشاره کردیم، تاریخ سررسید اوراق اختیار فروش تبعی اهمیت زیادی دارد و اعمال آن‌ها تنها در تاریخ سررسید اوراق امکان‌پذیر خواهد بود. نکته مهم دیگر اینکه پس از اینکه درخواست خود را برای اعمال این اوراق در پنل معاملاتی آنلاین کارگزاری خود ثبت کردید، دیگر امکان لغو درخواست وجود ندارد.

نکات مهم در مورد ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

1. ثبت درخواست تسویه از یک روز کاری قبل از تاریخ سررسید، تا ساعت ۱۴ روز سررسید امکان‌پذیر است.
2. تنها در صورتی که دارایی پایه در سبد دارایی شما وجود دارد، اقدام به ثبت درخواست تسویه اوراق، کنید. تنها اوراق اختیار فروش تبعی سهامدارانی که سهام پایه را تا انتهای روز سررسید نگهداری کرده باشند، قابل اعمال خواهد بود.
3. ثبت درخواست باید تنها از طریق کارگزار ناظر اوراق اختیار فروش تبعی صورت پذیرد. کارگزار ناظر این اوراق در هر نماد، همان کارگزار ناظر مشتری در سهام پایه نماد مذکور است. در صورتی که سهام پایه مشتری دارای کارگزار ناظر نباشد، امکان ثبت درخواست اعمال وجود ندارد و مشتری باید نسبت به تعیین کارگزار ناظر برای سهام پایه خود اقدام کند.
4. از یک هفته مانده به سررسید اوراق تبعی، مشتری نباید کارگزار ناظر سهام پایه‌ای که قصد اعمال آن را دارد، تغییر دهد.
5. در صورت عدم ثبت درخواست تسویه در تاریخ سررسید، اوراق تبعی منقضی می‌شود و بعد از تاریخ سررسید، این اوراق قابلیت اعمال ندارند.
6. گزینه‌های قابل انتخاب برای نوع تسویه، «فیزیکی» و «اول نقدی بعد فیزیکی» هستند. دارنده اوراق تبعی می¬تواند هر دو نوع تسویه ممکن را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب کند. تسویه فیزیکی به معنای فروش سهام پایه به قیمت اعمال است. تسویه نقدی به معنای دریافت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در سررسید است و سهام پایه از مالکیت فرد خارج نخواهد شد. انجام تسویه نقدی مشروط به توافق عرضه‌کننده و دارنده اوراق تبعی است. در صورتی که دارنده اوراق تبعی نوع تسویه را «اول نقدی بعد فیزیکی» و عرضه‌کننده نیز اولویت تسویه خود را «اول نقدی بعد فیزیکی» انتخاب کند، تسویه به شکل نقدی انجام خواهد شد. در صورت عدم وجود توافق بر تسویه نقدی، تسویه به شکل فیزیکی انجام می‌شود.
7. درخواست تسویه اوراق بهتر است در حالتی که قیمت دارایی پایه در سررسید کمتر از قیمت اعمال است انجام گیرد. البته بدیهی است محدودیتی در ثبت درخواست تسویه فیزیکی برای دارندگان این اوراق وجود ندارد. انجام تسویه نقدی در تسویه «اول نقدی بعد فیزیکی» فقط در صورت پایینتر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال انجام خواهد شد.
8. با انتخاب اعمال حداکثری- فیزیکی تمامی اوراق تبعی معتبر شخص به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد. با انتخاب اعمال حداکثری- اول نقدی بعد فیزیکی، تمامی اوراق تبعی معتبر شخص در صورت امکان تسویه نقدی به شکل نقدی و در غیر این صورت به شکل فیزیکی تسویه خواهد شد.
9. مازاد تعداد اوراق اختیار فروش تبعی بیش از تعداد سهام پایه یا بیش از سقف قابل خرید توسط هر کد معاملاتی اعلام‌شده توسط بورس‌ها در اطلاعیه عرضه، قابل اعمال نخواهد بود.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در سامانه آنلاین آگاه

شما می‌توانید به راحتی و از طریق سامانه آنلاین آگاه درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید. بازه ثبت درخواست از یک رو کاری قبل سررسید تا ساعت ۱۴ روز سررسید است.

برای درخواست اعمال، بعد از ورود به پنل کاربری خود در سامانه آنلاین آگاه طبق تصویر زیر، از منوی سمت راست بخش درخواست‌ها، گزینه «اعمال اوراق اختیار فروش تبعی» را انتخاب کنید.

با انتخاب گزینه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، با صفحه زیر مواجه خواهید شد که به دو بخش تقسیم شده است، بخش بالایی صفحه پروفایل اوراق اختیار فروش تبعی است که هنوز سررسید نشده‌اند. بخش پایین صفحه نیز مربوط به درخواست‌های اعمال شده توسط شما است.

در صورتی که کارگزار ناظر دارایی پایه شما کارگزاری آگاه است و دارایی قابل اعمال برای شما توسط بورس اعلام شده باشد، از ۳ روز کاری قبل از سررسید، در ستون دارایی، تعداد قابل اعمال برای شما نمایش داده می‌شود.

برای ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، در بخش پروفایل از قسمت سمت چپ صفحه روی آیکون «درخواست اعمال» کلیک کنید تا پنجره زیر باز شود.

در این بخش در قسمت نوع درخواست، چند گزینه برای انتخاب وجود دارد. اگر گزینه «اعمال حداکثری فیزیکی» را انتخاب کنید، دیگر نیازی به پر کردن مقادیر عددی ترجیحی نیست.

حالت دیگر انتخاب گزینه «اعمال حداکثری اول نقدی بعد فیزیکی» است که باز هم مقادیر عددی برای شما غیرفعال هستند.

با انتخاب حالت سوم یعنی گزینه «بخش فیزیکی بخشی اول نقدی بعد فیزیکی»، باید در فیلدهای مشخص‌شده تعداد دارایی مورد نظر خود را برای اعمال وارد کنید.

در آخر با انتخاب گزینه «ذخیره» درخواست شما ثبت خواهد شد و می‌توانید آن را در بخش پایینی صفحه که مربوط به درخواست‌ها است، ببینید. درخواست شما تا ساعت ۱۴روز سررسید قابل ویرایش و حذف است.

در صورت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی درخواست شما به بخش درخواست‌های پایان یافته منتقل خواهد شد. تعداد تسویه شده نقدی و فیزیکی بعد از اعمال در این قسمت به شما نمایش داده می‌شود.

تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به دو شکل تسویه نقدی و فیزیکی انجام می‌شود. یعنی فرد برای درخواست اعمال این اوراق، می‌تواند یکی از دو نوع روش اعمال فیزیکی و نقدی را درخواست کند.

در روش تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی، ﻭﺟﻪ ﻣﻌﺎﺩﻝ با تفاوت ﻗﯿﻤﺖ اعمال و قیمت پایانی سهام پایه ﺩﺭ زمان ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺑﺎﺷﺪ، به دارنده اوراق از سوی عرضه‌کننده پرداخت خواهد شد.

بنابراین تسویه نقدی تنها در صورتی انجام می‌شود که در زمان سررسید اوراق، قیمت بازار از قیمت اعمال آن‌ها کمتر باشد.

در تسویه فیزیکی اما سهام به همان قیمت اعمال اوراق خریداری می‌شود و وجه حاصل از فروش از سوی عرضه کننده به خریدار اوراق پرداخت خواهد شد. در واقع تسویه فیزیکی به معنای فروش سهام پایه با قیمت اعمال به عرضه‌کننده است. نکته مهم اینکه تسویه فیزیکی در صورت بالاتر بودن قیمت پایانی سهام پایه در سررسید از قیمت اعمال هم قابل انجام است.

شرح یک مثال از قرارداد اختیار فروش تبعی

برای فهم راحت‌تر اوراق اختیار فروش تبعی، از یک مثال استفاده می‌کنیم. یک شخص بابت ۵۰۰ هزار سهم شرکت فملی که قیمت هر واحد آن در حال حاضر ۳۲۰۰ تومان است، اختیار فروشی را به قیمت اعمال ۳۵۰۰ تومان در چهار ماه آینده خریداری کرده است. در این شرایط ۳ حالت ممکن است اتفاق بیفتد.

حالت اول: کاهش قیمت سهام در تاریخ اعمال

فرض کنید که قیمت سهام فملی در بازار به ۲۸۰۰ کاهش پیدا کرده باشد. سرمایه‌گذار تصمیم می‌گیرد که اختیار فروش خود را اعمال کند. در این حالت، عرضه‌کننده موظف است سهام را در تاریخ سررسید به قیمت ۳۵۰۰ تومان بخرد. در این حالت، سرمایه‌گذار با بیمه کردن سهام خود نه تنها ضرر نکرده است، بلکه بابت هر برگه سهم مبلغی در حدود ۳۰۰ تومان سود به دست آورده است. در حقیقت، سهامی را با قیمت ۳۲۰۰ تومان خریده و با قیمت ۳۵۰۰ تومان به فروش رسانده است.

حالت دوم: افزایش قیمت سهام در تاریخ اعمال

در نظر بگیرید که قیمت سهام فملی در بازار به ۳۶۰۰ تومان رسیده باشد. در این وضعیت شخص سرمایه گذار اوراق اختیار فروش خود را اعمال نخواهد کرد چرا که قیمت بازار از قیمت اعمال اوراقدر حالت دوم فرض کنید قیمت سهام فملی در بازار به ۳۶۰۰ تومان رسیده باشد. در این وضعیت سرمایه گذار اوراق اختیار فروش تبعی خود را به دلیل بیشتر بودن قیمت بازار از قیمت اعمال اوراق، اعمال نمی‌کند.

حالت سوم: ثابت ماندن قیمت سهام در تاریخ اعمال

در حالت آخر ممکن است قیمت سهام در بازار با قیمت اعمال برابر باشد. در این وضعیت سرمایه‌گذار سود و زیانی نخواهد کرد. در هر سه حالت، باید مبلغ ۵۰ هزار تومان هزینه خرید اوراق را در محاسبه سود و زیان لحاظ کنیم که البته تاثیر قابل توجهی ندارد. ذکر این نکته نیز لازم است که سرمایه‌گذار باید به مقدار اوراق اختیار فروش تبعی، سهام پایه در پرتفوی خود داشته باشد. برای هر کد بورسی یک محدودیت خرید اوراق در نظر گرفته می‌شود که در اطلاعیه فروش اعلام خواهد شد. همچنین سهام پایه باید تا زمان سررسید اوراق در پرتفوی بماند و امکان فروش آن وجود ندارد.

چند نکته درباره اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

• ﻫﺮ ﻭﺭﻗﻪ اوراق اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ، ﻣﻌﺎﺩﻝ داشتن ﺣﻖ ﻓﺮﻭﺵ ﯾﮏ ﺑﺮﮔﻪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ با ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺸﺨﺺ است. ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﭘﯿﺎﻡ ﻧﺎﻇﺮ ﻫﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﯿﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
• خریدار اوراق اختیار فروش تبعی ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺭﺍ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼ‌ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ باشد ﯾﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ برای ﺧﺮﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ اقدام کند.
• ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﯼ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ ﺧﺮﯾﺪﺍﺭﯼﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﻟﺰﺍﻣﯽ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺮﻭﺵ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، ﺍﻭﺭﺍق اختیار فروش تبعی ﻧﯿﺰ ﺍﺭﺯﺷﯽ ندارند ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﻤﺎﻝ نیستند.
• ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﯾﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ، ﺩﺭ ﭘﯿﺎﻡ ﻧﺎﻇﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺧﺮﯾﺪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﯿﺰﺍﻥ ﺫﮐﺮﺷﺪﻩ ﺗﺎﯾﯿﺪ نمی‌شود ﻭ ﻋﺮﺿﻪ‌ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻌﻬﺪﯼ برای ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺎﺯﺍﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺩﺭ ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ ﻧﺪﺍﺭﺩ.
• ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﺗﺒﻌﯽ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﺪﺍرند ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮﻭﺵ ﻧﯿستند. ﺩﺭ هنگام ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، صاحبان ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭﺑﺎره ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺣﻖ ﻓﺮﻭﺵ ﺳﻬﻢ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ (ﺍﻋﻤﺎﻝ کردن ﺍﻭﺭﺍﻕ اختیار فروش ﺗﺒﻌﯽ) ﯾﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ نکردن ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﯼ کنند. ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ، ﻓﺮﺩ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭ خود را مطلع کند.

کلام آخر

در این مطلب به شما گفتیم اوراق اختیار فروش تبعی چیست و نحوه اعمال آن چگونه است؟ این اوراق یکی از مهم‌ترین ابزارهای کم کردن ریسک سرمایه‌ گذاری در بورس به شمار می‌روند. اوراق اختیار فروش تبعی، سهام شما را در برابر نوسانات و هیجانات منفی بازار بیمه می‌کند و در تاریخ اعمال این اوراق اگر قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد، زیان شخص خریدار جبران می‌شود. برای اعمال این اوراق، می‌توانید از یک روز کاری قبل از سررسید درخواست خود را برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ثبت کنید.

اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق اختیار معامله چیست؟

آپشن‌ها (اوراق اختیار معامله) نوعی از اوراق مشتقه هستند که، در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هدف از انتشار و معامله این اوراق، کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. آپشن‌ها این حق را به دارنده آن می‌دهند که خرید و فروش یک دارایی را در یک تاریخ مشخص و با قیمت مشخص انجام شود. همانطور که ذکر شد دارنده آپشن مختار است که در سررسید ( یا تا سررسید) یک دارایی را بخرد یا بفروشد و اجبار و تعهدی در این زمینه ندارد ولی در صورت درخواست دارنده اختیار معامله، ناشر موظف و متعهد به خرید یا فروش به نرخ اعمال می‌باشد.

انواع اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله، به اوراق اختیار خرید (call option) و اوراق اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند. اوراق اختیار خرید، به دارنده آن این اختیار و اجازه را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را اوراق اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟ به قیمت مشخص از ناشر اختیار خرید، خریداری کند. اوراق اختیار فروش به دارنده آن این اجازه و اختیار را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص به ناشر اختیار فروش، بفروشد.

تاریخ اعمال (expiration date) اوراق اختیار معامله

تاریخ سررسید اوراق اختیار معامله را تاریخ اعمال می‌گویند.

قیمت اعمال (exercise price) اوراق اختیار معامله

قیمتی که برای خرید یا فروش دارایی پایه اوراق اختیار معامله در تاریخ سررسید مشخص می‌شود، قیمت اعمال می‌گویند.

دارایی پایه(Underlying Asset)

اوراق اختیار معامله می‌تواند بر روی دارایی‌های مختلف تعریف و منتشر گردد. همانطور که گفته شد اوراق اختیار معامله نوعی اوراق مشتقه می‌باشد. به این دلیل به این اوراق مشتقه می گویند که هویت خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. به دارایی اصلی که اختیار معامله بر روی آن تعریف می‌شود دارایی پایه می‌گویند. دارایی پایه می‌تواند یک کالا مانند شمش فولاد، یک محصول کشاورزی مانند گندم یا یک دارایی مالی مانند سهام یک شرکت یا حتی یک شاخص خاص باشد.

اعمال اوراق اختیار معامله (exercise)

چنانچه دارنده اوراق اختیار معامله تصمیم بگیرد از اختیار خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد یا بفروشد اصطلاحا گفته می‌شود اوراق اختیار اعمال شده است.

اوراق اختیار معامله آمریکایی و اروپایی چیست؟

جهت اعمال اوراق اختیار معامله دو روش متفاوت وجود دارد . چنانچه دارنده اوراق فقط در تاریخ سررسید اجازه اعمال داشته باشد اصطلاحا به این مدل ، اوراق اختیار معامله اروپایی گفته می شود. در روش دیگه دارنده اوراق اجازه و اختیار دارد تا تاریخ سررسید ( در یک بازه نه صرفا در یک روز مشخص) هر زمان اراده کند اوراق را اعمال کند به این نوع اصطلاحا اوراق اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

هدف از انتشار و معامله اوراق اختیار معامله

فلسفه وجودی آپشن‌ها، کنترل ریسک تولیدکنندگان و فروشندگان کالا است ولی این اوراق صرفا بر روی دارایی‌های فیزیکی و صرفا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان کالا مورد داد و ستد قرار نمی‌گیرد، بلکه طیف وسیعی از سرمایه گذاران و معامله گران این اوراق را با هدف کنترل ریسک یا کسب سود از طریق نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار میدهند. بعلاوه این اوراق هم بر روی کالاهای فیزیکی هم روی دارایی های مالی مانند سهام و شاخص‌های بورس منتشر می‌گردد.

اوراق اختیار فروش تبعی

بر اساس تعاریفی که ارائه شد؛ اوراق اختیار فروش تبعی که در بازار بورس ایران منتشر می‌گردد نوعی از اختیار فروش اروپایی است. برخی از ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:

• تنها کسانی می توانند این اوراق را بخرند که سهامدار شرکت باشند.
• امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد.
• سقف خرید این اوراق توسط هر شخص در اطلاعیه عرضه این اوراق مشخص می گردد.
• هر شخص به میزانی که این اوراق را می خرد باید سهام شرکت را داشته باشد.
• چنانچه تا قبل از سررسید اوراق اختیار فروش تبعی، شخصی سهام خود را بفروشد و مجددا بخرد امکان استفاده از اوراق تبعی را نخواهد داشت.

با توجه به شرایط بالا، مشخصا انتشار این اوراق با هدف اطمینان دهی به سهامداران خرد، در جهت حداقل سودآوری، همچنین تشویق فرهنگ سهامداری می‌باشد.

نحوه اعمال و تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

قبل از انتشار این اوراق، در اطلاعیه ای بنام اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی اطلاعات لازم در مورد این اوراق شامل نماد معاملاتی، دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال، سقف خرید هر شخص حقیقی و حقوقی، تاریخ سررسید، حجم کل عرضه اوراق، ناشر، دوره معاملاتی، دامنه نوسان، حداقل حجم هر سفارش خرید و نحوه تسویه و اعمال این اوراق مشخص می‌‍گردد.

عموما تسویه این اوراق به سه صورت می تواند باشد:

الف: تسویه نقدی: در این روش چنانچه دارنده اوراق از اختیار فروش خود در تاریخ سررسید استفاده کند ناشر به قیمت اعمال که در اطلاعیه این اوراق مشخص شده، وجه نقد بحساب دارنده واریز می‌کند و سهام او را خریداری می‌کند.

ب: تسویه مابتفاوت قیمت روز و قیمت اعمال : در این روش، ناشر سهام را خریداری نمی‌کند؛ بلکه به اندازه مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید بحساب دارنده اوراق واریز می‌کند.

ج: تسویه مابتفاوت از طریق واگذاری دارایی پایه: در این روش که کمتر کاربرد دارد در تاریخ سررسید ناشر به اندازه مابتفاوت قیمت اعمال و قیمت روز دارایی پایه، دارایی پایه به دارنده اوراق واگذار می کند.

ارزش اوراق اختیار فروش تبعی

باید توجه داشت که این اوراق، حداقل بازدهی را برای دارنده آن تضمین می کند ولی خرید آن به هر قیمتی توجیه ندارد.

بازده خرید این اوراق به شرح زیر است:

(مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی) / (مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی- مبلغ دریافتی بابت اعمال اوراق فروش تبعی)= بازده

بنابراین هرچقدر نرخ خرید این اوراق افزایش یابد بازده حاصل از معامله کمتر شده و از یک نرخ بالاتر حتی وجوهی برای خرید وجود ندارد.

مثالی از اوراق اختیار فروش تبعی

در 7 اردیبهشت 1400، صندوق بازارگردانی هلدینگ خلیج فارس اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، بر روی سهام شرکت پتروشیمی نوری نمود. در اینجا، صندوق بازارگردانی، ناشر و سهام شرکت پتروشیمی نوری، دارایی پایه می‌باشد.

شرایط این عرضه بشرح زیر می باشد:

همانطور که مشخص است تاریخ سررسید اوراق 15 اردیبهشت سال 1401 و قیمت اعمال 73761 ریال می‌باشد. سهامداران این شرکت، می‌توانند تا سقف 30 هزار ورقه از این اوراق را خریداری کنند. در تاریخ انتشار این اوراق، قیمت سهام شرکت پتروشیمی نوری حدود 60.000 ریال بوده است. چنانچه شخصی این اوراق را خریداری کند و تا تاریخ سررسید نگهداری کند، در تاریخ مذکور دو حالت وجود دارد، چنانچه در 15 اردیبهشت 1401 قیمت هر سهم شرکت پتروشیمی نوری کمتر از 73761 ریال باشد، دارنده این اوراق می‌تواند اوراق اختیار فروش را اعمال کرده اوراق اختیار خرید و فروش تبعی چیست؟ و سهام خود را به نرخ 73761 به صندوق بازارگردانی خلیج فارس بفروشد. چنانچه قیمت هر سهم پتروشیمی نوری در تاریخ فوق بیشتر از 73761 باشد قاعدتا دارنده اوراق اختیار فروش، سهام خود را می‌تواند به قیمت بازار بفروشد و نیازی به اعمال این اوراق نیست و خود بخود این اوراق باطل می‌گردد. اولین معامله این اوراق در تاریخ 8 اردیبهشت به نرخ 121 ریال صورت گرفت. چنانچه شخص سهام این شرکت را در تاریخ مذکور به نرخ 60.000 ریال خریداری کند و اوراق اختیار فروش را نیز به نرخ 121 ریال خریداری کند، حداقل بازدهی این شخص به ازای هر سهم تا تاریخ سررسید (15 اردیبهشت 1401) برابر است با 22.6 درصد است.

0.226= (60000+121 ) / (60000-121-73761) = بازده

برای سادگی محاسبات کارمزدهای معاملاتی را در نظر نگرفتیم. در عمل با منظور کردن کارمزدهای خرید و فروش، بازده کمی کمتر از 22.6 درصد خواهد بود. در واقع با پرداخت 121 ریال به ازای هر سهم می‌توان بازده حدود 22 درصدی را بیمه کرد. چنانچه در سررسید قیمت هر سهم نوری بیشتر از 73761 ریال باشد بازده شخص بیشتر از 22 درصد خواهد بود.