مزایای استفاده از ارز فیات

پول دیجیتال چیست و چه مزایایی دارد؟

پول دیجیتال در زنجیره بلوکی که ترکیبی از گره‌های دیجیتال است، توسط مجموعه‌ای از پروتکل‌ها طراحی می‌شود که منحصر به فرد و یکسان هستند.

ارز دیجیتال با سرعت به‌عنوان یک جایگزین برای ارزهای سنتی فیات در حال ظهور است و مزایای استفاده از ارز فیات به‌طور روزافزون در سرتاسر جهان، افراد و کسب‌وکارهای بیشتری به مزایای ارز دیجیتال پی می‌برند. اما چگونه پول سنتی و دیجیتال را با هم مقایسه می‌کنیم؟

در این مقاله به مزیت‌های پول دیجیتال نسبت به پول سنتی می‌پردازیم.

پول دیجیتال چیست؟

پول دیجیتال همان‌طور که از نامش پیداست، پولی است که به شکل دیجیتالی وجود دارد و می‌تواند به شکل ارزهای مختلف باشد. برای مثال بیت‌کوین، لایت‌کوین، ریپل و غیره. برخلاف پول آفلاین که به‌صورت سکه و پول نقد در دسترس است، هیچ‌کس نمی‌تواند به پول دیجیتال دسترسی فیزیکی پیدا کند یا آن را لمس کند.

امکان استفاده از ارز دیجیتال در سراسر جهان وجود دارد و هر شخص در هر نقطه از دنیا می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد.

پول دیجیتال چگونه کار می‌کند؟

کار پول دیجیتال چیزی شبیه به کار پول واقعی است. کاربرد پول دیجیتالی که در حساب‌های بانکی ذخیره می‌شود، می‌تواند بسیار شبیه به پول نقد واقعی باشد، به‌جز این‌که نمی‌توان آن را به شکل پول فیزیکی برداشت کرد.

این پول به‌صورت کدهای دیجیتال ذخیره ‌شده و در بانک‌های دیجیتالی ایمن نگه داشته می‌شود که می‌توان از طریق تلفن همراه یا رایانه به آن‌ها دسترسی پیدا کرد. پول دیجیتال در زنجیره بلوکی که ترکیبی از گره‌های دیجیتال است، توسط مجموعه‌ای از پروتکل‌ها طراحی می‌شود که منحصر به فرد و یکسان هستند.

در این فرآیند یک دفتر کل بلاک‌‍چین یا سابقه‌ای از تمام تراکنش‌های انجام‌شده هر ارز دیجیتال برای هر خریدار ارائه می‌شود. زمانی که خریدار جدیدی وارد حلقه می‌شود، دفتر کل به‌روز می‌شود و بنابراین، کل فهرست سوابق برای کسانی که سهمی از ارز دیجیتال دارند شفاف نگه داشته می‌شود.

پول دیجیتال چه مزیت‌هایی دارد؟

اولین و مهم‌ترین مزیت پول دیجیتال حذف واسطه‌هایی است که در فرآیند نقل و انتقال پول، کارمزد دریافت می‌کنند. از آنجا که دریافت و پرداخت پول دیجیتال در هر مقطع زمانی امکان‌پذیر است، هیچ واسطه‌ای برای انجام این فرآیند لازم نیست.

اما مزیت‌های استفاده از این پول محدود به این‌ها نیست. در ادامه با مزیت‌های کلیدی پول دیجیتال آشنا می‌شویم.

امنیت

تراکنش‌های ارز دیجیتال پس از تأیید غیرقابل بازگشت هستند. برای بازرگانان، این به معنای کاهش خطر چک‌های برگشتی یا بازپرداخت هزینه است. هنگامی که یک تراکنش در بلاک‌چین نوشته می‌شود، نمی‌توان آن را پس گرفت یا معکوس کرد که به این ترتیب امنیت بیشتری را برای کسب‌وکارها ارائه می‌دهد.

غیرمتمرکز و مستقل

برخلاف پول‌های فیزیکی، ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند. به این معنی که توسط یک نهاد حاکم مرکزی مدیریت نمی‌شوند. عدم حضور دولت‌ها و بانک‌ها در تراکنش‌ها به شما امکان کنترل بیشتری بر نحوه مدیریت پولتان می‌دهد.

پرداخت آنلاین

مطمئناً در شرایط عادی هیچ تراکنشی سریع‌تر از پول نقد نیست، اما ارزهای فیات محدودیت‌هایی دارند. برای مثال، زمانی که در حال ارسال پول در سطح بین‌المللی هستید، پرداخت با ارز فیات ممکن است روزها یا حتی هفته‌ها طول بکشد، به‌خصوص اگر مبالغ پرداخت بالا باشد. در مقابل، پرداخته‌ای ارز دیجیتال به‌راحتی از طریق دستگاه‌های تلفن همراه به‌صورت آنلاین انجام می‌شوند.

معاملات همتا به همتا

قبلاً اشاره کردیم که ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند. به این معنی که برای مدیریت آن‌ها به مراجع واسط مانند بانک یا مؤسسات اعتباری نیاز ندارید و بنابراین هیچ شخص ثالثی برای تضمین معامله لازم نیست.

هزینه کمتر و امکان پی گیری تراکنش‌ها

از آنجا که کارمزدهای ارز دیجیتال به‌صورت همتا به همتا هستند، در هنگام انتقال وجه با کارمزد کمتری مواجه خواهید شد. ساختار شبکه‌ای که توسط فناوری بلاک چین امکان‌پذیر شده است، نیاز به نهادهای واسطه را برای تسهیل تراکنش‌ها از بین می‌برد. به این ترتیب نه تنها هزینه‌های کمتری نسبت به انتقال ارزهای فیات پرداخت می‌کنید، بلکه نظارت بر روند و پیگیری وجوه خود نیز برای شما آسان خواهد بود.

حفظ محرمانگی سوابق مالی

وقتی از پول کاغذی استفاده می‌کنید، بخش بزرگی از سوابق مالی شما توسط اشخاص ثالث مانند آژانس‌های گزارش‌دهی اعتبار، بانک‌ها و بازاریاب‌ها، ثبت و مدیریت می‌شود. در مورد ارزهای دیجیتال، این‌طور نیست.

برای نمونه در خریدهای آنلاین اطلاعات شخصی، همین‌طور اطلاعات پرداخت شما توسط شرکت‌ها ذخیره می‌شود که در صورت بروز سرقت، این اطلاعات را در معرض کلاه‌برداری و سوءاستفاده قرار می‌دهد. این در حالی است که ارزهای دیجیتال تراکنش‌های مستقیم را به‌صورت ناشناس ارائه می‌دهند؛ به این معنی که اطلاعات شخصی شما اشتراک‌گذاری نخواهد شد.

بازار بدون تورم

یکی دیگر از مزایای پول دیجیتال این است که برخلاف پول کاغذی که به دلیل رقابت اقتصادی بین کشورها می‌تواند با تورم مواجه شود، در معرض تورم نیست. این ویژگی برای کاربران پول دیجیتال بسیار جالب‌توجه است.

بسیاری از ارزهای دیجیتال از نظر طراحی مشمول تورم نیستند. به‌طور سنتی، تورم بر اساس این فرض که بانک‌ها همیشه خارج از تناسب، پول خلق می‌کنند، باعث کاهش ارزش پول می‌شوند.

دسترسی بدون محدودیت

یکی از مزیت‌های بزرگ ارز دیجیتال، دسترسی نامحدود آن است. در حالی که پول فیزیکی را می‌توان به ارزهای مختلف طبقه‌بندی کرد که مربوط به یک منطقه یا یک کشور خاص است، پول دیجیتال فراتر از چنین قلمروهایی است و دامنه جهانی دارد. این در حالی است که با مؤسسات سنتی اغلب موانعی را در راه محدود کردن دسترسی ایجاد می‌کنند.

پول بدون پشتوانه یا ارز فیات چیست؟

پول بدون پشتوانه یا ارز فیات در حقیقت نوعی پول قانونی است که ارزش آن با توجه به دولت صادرکننده آن تعیین می‌شود. ارزش ارز فیات بر خلاف سایر پول‌ها به کالاهای فیزیکی وابسته نیست. برای آشنایی بیش‌تر با این پول بدون پشتوانه پیشنهاد می‌کنم که تا انتهای این مطلب از دارا ماینر همراه ما باشید.

ارز فیات چیست؟

فیات برگرفته از واژه لاتین با معنی بگذارید انجام شود است. بنابراین ارز فیات نیز به ارزی اطلاق خواهد شد که عامل تعیین ارزش آن دولت ایجاد کننده آن خواهد بود.

استفاده از ارز فیات در بسیاری از کشورها برای خرید کالا، دریافت خدمات، سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری رایج است. بنابراین می‌توان آن را جایگزینی برای کالاهای ارزشمند و استانداردی چون طلا دانست.

تاریخچه پول بدون پشتوانه فیات

شاید برایتان جالب باشد که بدانید منشا پیدایش ارز فیات به کشور چین باز می‌گردد. این پول در ابتدای پیدایش خود به ابریشم، طلا یا نقره نیز قابل تغییر بود. اما سیستم ارزی حاکم بر آن بسیار گران تمام شد. به همین دلیل نیز این سیستم به مرور زمان از دور خارج شد. این در حالی است که کشورهای مختلفی همچون هلند، فرانسه و ایالات متحده نیز قوانین مختلفی را برای استفاده از این سیستم در نظر گرفته و استفاده از آن را بر اساس قوانین خود پیش می‌برند.

مقایسه ارز فیات با سایر استانداردهایی نظیر طلا

یکی از اصلی‌ترین نکاتی که در خصوص دارایی‌های استانداردی نظیر طلا وجود دارد این است که این استانداردها به راحتی امکان تغییر به اسکناس‌های رایج و کاغذی را دارند. در واقع می‌توان گفت که پشتوانه تمامی پول‌های کاغذی رایج دولت‌ها مزایای استفاده از ارز فیات طلای استاندارد بوده است. اما داشتن پشتوانه طلا برای تمامی ارزهای دیجیتالی و به ویژه ارز فیات کافی نبود. زیرا این منبع نیز همواره با محدودیت‌هایی همراه بوده است.

بنابراین فاکتورهای اقتصادی دیگری برای ارزش دادن به ارز فیات مورد نیاز خواهد بود. اما مسئله اینجاست که ارز فیات به دارایی و کالای به خصوصی قابل تبدیل نیست. از این رو در این زمینه دولت و بانک مرکزی هر کشور، نیاز به بررسی شرایط اقتصادی و ارزش‌های ملی خواهند داشت تا در مواجهه با رویدادهای مالی با کسری ذخیره و تسهیلات مواجه نشوند. چرا که مسئولیت کنترل رویدادهای مالی وظیفه خطیری است که بر عهده آن‌ها گذاشته می‌شود.

در حالت کلی داشتن پشتوانه فیزیکی با ارزش برای هر ارزی بسیار حائز اهمیت است. اما حقیقت اینجاست که ارزش دارایی‌هایی مثل طلا نیز بی‌ثبات است. بنابراین داشتن نوسان قیمتی امری اجتناب ناپذیر است. اما انعطاف‌پذیری در تعیین قیمت یکی از ضروری‌ترین نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

ارز فیات چه مزایا و معایبی دارد؟

بر اساس اطلاعات به دست آمده از فعالان حوزه مالی و اقتصادی می‌توان مزایا و معایب زیر را برای ارزهای فیات در نظر گرفت:

کمیاب نبودن پشتوانه

یکی از نکات مثبتی که در خصوص فیات وجود دارد، عدم تاثیرپذیری آن از کمیابی کالا یا دارایی‌های فیزیکی است.

هزینه نسبتا پایین

ایجاد ارز فیات از نظر اقتصادی بسیار باصرفه‌تر از پول کالایی است.

انعطاف‌پذیری

انعطاف‌پذیر بودن نسبت به بحران‌های اقتصادی یکی از اصلی‌ترین نکاتی است که در مورد ارز فیات می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد.

فراهم کردن امکان مبادلات بین‌المللی

با توجه به رواج استفاده از ارز فیات در کشورهای مختلف، می‌توان گفت که این ارز یکی از ابزارهای لازم برای مبادلات بین‌المللی را فراهم می‌کند.

سهولت استفاده

ارز فیات بر خلاف طلا و سایر استانداردهای با ارزش به هزینه‌ی نگه‌داری، محافظت، نظارت و … نیازی ندارد.

نداشتن ارزش اولیه

فیات نیز مانند سایر ارزهای دیجیتالی به خودی خود فاقد ارزش ذاتی و اولیه است. اما همین که امکان خلق پول از دارایی‌های بی ارزش وجود دارد، ممکن است در طولانی مدت سبب مزایای استفاده از ارز فیات سقوط اقتصادی یک کشور شود.

عقبه تاریخی نامطلوب

پیاده‌سازی سیستم ارزی مشابه با ارزهای فیاتی تا کنون منجر به سقوط نظام‌های مالی بسیاری شده است. به همبن دلیل است که بسیاری از دولت‌ها استفاده از این سیستم مالی را خطرناک می‌دانند و تا جای ممکن از آن اجتناب می‌کنند.

ارز فیات در مقابل ارز دیجیتال

یکی از اصلی‌ترین شباهت‌های میان ارزهای دیجیتال و فیات نداشتن پشتوانه فیزیکی است. اما مسئله اینجاست که ارزهای دیجیتال ماهیتی غیرمتمرکز دارند اما ارز فیات توسط بانک مرکزی کنترل می‌شود.

مشخص‌ترین تفاوت میان ارز دیجیتال و فیات را می‌توان نحوه پول‌سازی آن‌ها دانست. به عنوان مثال بیت‌کوین که یکی از شناخته‌شده‌ترین ارزهای دیجیتالی است، در مقایسه با فیات که تحت کنترل بانک مرکزی است، همواره با محدودیت‌هایی نظیر عرضه و تعداد سکه مواجه است.

از سوی دیگر می‌توان گفت که ارزهای دیجیتال هیچ محدودیت مرزی ندارند و نیاز مزایای استفاده از ارز فیات به معادل فیزیکی ندارند. همین امر در کنار برگشت‌ناپذیر بودن تراکنش‌های آن‌ها سبب می‌شود که به نسبت ارزهای فیات با تفاوت‌های عمده‌ای مواجه باشند.

البته ناگفته نماند که بازار ارزهای دیجیتال نیز به نسبت بازارهای سنتی بسیار کوچک و پرنوسان است. بنابراین گسترش و فراگیر شدن این ارزها در عرصه بین‌المللی با محدودیت‌های جدی مواجه شده است. از این رو با رشد ارزهای دیجیتال نیز می‌توان گفت که احتمال بروز نوسان در آن به مراتب کمتر خواهد شد.

نتیجه‌گیری

با توجه به آنچه که تا کنون در این مطلب به آن اشاره شد، می‌توان گفت که هیچ یک از سیستم‌های ارزی قطعیت لازم و کافی را دارا نیستند. بنابراین راه زیادی برای پیمودن و مواجهه با موانع پیش روی این دارایی‌های دیجیتال خواهد بود. از سوی دیگر نیز با توجه به عقبه تاریخی ارز فیات در حقیقت آسیب‌پذیر بودن این ارزها همواره ملموس بوده است. شاید هم دلیل استقبال مردم از سیستم ارزهای دیجیتال به این موضوع باز می‌گردد.

می‌توان گفت که پشتوانه اصلی بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال، ایجاد شکل جدیدی از پول یا دارایی بر روی شبکه توزیع شده همتا به همتا است. بنابراین هر یک می‌توانند به نوبه خود جایگزین مناسبی برای پول در آینده اقتصاد جهانی باشند.

دارا در حقیقت یک پلتفرم استخراج بیت‌کوین است. دغدغه‌های مدیریت و تامین برق ماینرها را رها کنید و ماینینگ را با خیال راحت به ما بسپارید!

تاریخچه پول- قسمت هشتم: پول فیات یا بدون پشتوانه

تاریخپه پول کالایی مبادله کالا با کالا حواله برات بانک مرکزی نظام استاندارد طلا دلار توافقنامه برتون وودز شوک نیکسون پول فیات پول بدون پشتوانه

پیشنهاد می‌گردد برای درک بهتر از تاریخچه و سیر تحول پول، قسمت هفتم این مطلب را در لینک زیر مطالعه نمایید.
تاریخچه پول- قسمت هفتم: شوک نیکسون
این مطلب در ادامه سری مطالب «تاریخچه پول: پول از کجا آمده است؟» می‌باشد. در هفتمین قسمت از این سری مطالب به موضوع شوک نیکسون پرداختیم و دیدیم که در اوایل دهه ۱۹۷۰ ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا طی سخنرانی عملا پایان توافقنامه برتون وودز را اعلام کرد و بازارهای جهانی وارد شوک ناشی از این تصمیم شدند. در هشتمین قسمت از این سری مطالب مزایای استفاده از ارز فیات به موضوع نظام پولی پس از فروپاشی توافقنامه برتون وودز و شکل‌گیری پول فیات می‌پردازیم.

شوک نیکسون بر نمایندگی پولی مستقیم دلار آمریکا به طلا پایان داد. اما بدون این استاندارد، چه چیزی می‌توانست اعتبار کاغذهایی که با نام پول می‌شناختیم را به آن‌ها بازگرداند؟ دولت‌ها و اقتصاددان‌ها به راه‌حلی جایگزین رسیدند و آن «پول بدون پشتوانه» بود. راهکاری که از آن زمان تا کنون در اقتصادهای جهان فراگیر شده است.

پول فیات، پولی است که پشتوانه فیزیکی مانند طلا و نقره نداشته و یا به عبارتی ارزش ذاتی ندارد؛ بلکه پشتوانه آن دولتی است که آن را صادر کرده است. به همین دلیل به آن پول بی پشتوانه (بدون پشتوانه) نیز گفته می‌شود. ارزش پول فیات از ارتباط میان عرضه و تقاضا و ثبات دولت حاصل شده و به ارزش کالای فیزیکی وابسته نیست. امروزه بیشتر ارزهای کاغذی مدرن مانند دلار امریکا، یورو و دیگر ارزهای مهم همگی پول فیات هستند. عموما هرچه اقتصاد کشوری قوی‌‌تر باشد، پول آن هم قوی‌‌تر پنداشته می‌‌شود و بالعکس.

به صورت خلاصه می‌توان گفت پول بی پشتوانه پولی است که:

توسط حکومت قانونی شده باشد.
توسط دولت تولید می‌شود و نه دارای ارزش مشخصی است و نه قابل تبدیل به هیچ کالای مشخصی می‌باشد.
دارای ارزش ذاتی نیست و تنها دلیل استفاده از آن دستور دولت است.

این پول در تضاد با پول کالایی است که در آن سکه طلا و نقره یا پولی که دارای مزایای استفاده از ارز فیات ارزش مشخصی نسبت به طلا و نقره باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقدار ارزش ضرب شده بر روی پول بی پشتوانه به صورت سکه بسیار بیشتر از ارزش فلز آن بوده و این ارزش بالا به دلیل دستور حکومت است.

کارکردها و وظایف پول

پیش از ادامه مباحث مروری بر وظایف پول ضروری به نظر می‌رسد. در عرف اقتصادی سه وظیفه برای پول قایل هستند:

پول به عنوان واحد شمارش و معیاری برای سنجش ارزش
پول، ابزار اندازه‌گیری ارزش‌های اقتصادی و وسیله‌ای برای ارزیابی کالاهای گوناگون است. امروزه ارزش کالا و خدمات بر حسب واحد پولی اندازه گیری شده که به آن قیمت می‌گویند.
پول به عنوان ابزار معامله یا میانجی داد و ستد
پول دارای ارزش مبادله‌ای است. دریافت پول در مقابل واگذاری یک کالا نشان دهنده آن است که پول می‌تواند به کالای دیگر تبدیل شود. افراد در مبادلات خود، پول را می پذیرند؛ زیرا می‌دانند که دیگران نیز هنگام فروش کالاها یا خدمات خود، آن را خواهند پذیرفت. نقش اصلی پول در مبادلات، آسان‌سازی مبادله است.
پول به عنوان حفظ و ذخیره ارزش
پول، نه تنها در دوره جاری برای فرد قدرت خرید ایجاد می کند بلکه برای مخارج آتی نیز امکان و توانایی خرید می‌دهد. بنابراین پول می‌تواند برای آینده ذخیره شود پیش‌بینی قیمت‌های آتی توسط دارنده پول مقدار پول را به عنوان ذخیره ارزش تعیین می‌نماید. اگر قیمت‌ها در حال افزایش باشد کالا به جای پول ذخیره می شود (و برعکس) مزایای استفاده از ارز فیات تفاوت پول با کالا در ذخیره ارزش آن است که پول دارای امکان نقدشوندگی بالا است.

پول فیات در صورت که موفق به ایفای نقش‌های مورد نیاز نظام پولی کشور بشود ارز خوبی محسوب می‌شود. این نوع پول از طریق ایجاد ارزش حبابی فواید بسیاری برای دولت‌ها دارد (هرچند که الزاما فواید دولت در راستای فواید مردم نیست). از دیگر مزایای پول بی ‌پشتوانه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

کمبود و یا وجود نداشتن یک کالای خاص (مانند طلا) بر روی پول بی ‌پشتوانه تاثیر نمی‌گذارد.
چاپ و ایجاد پول فیات بسیار ارزان‌تر از تولید ارز با پشتوانه یک کالا است.
پول بی ‌پشتوانه به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی‌ این اجازه را می‌دهد که در هنگام بحران‌های اقتصادی انعطاف بیشتری از خود نشان دهند.
از پول فیات در سراسر جهان استفاده می‌شود و این موضوع آن را قابل تبادل در کل دنیا می‌کند.
بر خلاف طلا، پول فیات به هیچ جنس فیزیکی‌ای وابسته نیست و نیاز به نگهداری، محافظت و مانیتورینگ ندارد.

معایب و خطرات استفاده از پول بی پشتوانه

از زمان فراگیری پول فیات، اقتصاد جهانی بحران‌های متعددی را از سرگذارانده است مزایای استفاده از ارز فیات که به عقیده بسیاری از اقتصاددانان ناشی از ویژگی‌های پول‌های بی پشتوانه است. لذا در کنار مزایای مذکور، پول بدون پشتوانه با مشکلاتی نیز مواجه است که از جمله مهم‌ترین آنها عبارت است از:

نداشتن ارزش ذاتی
پول فیات هیچ ارزش ذاتی‌ ندارد و این به دولت‌ها اجازه می‌دهد که از هیچ، پول تولید کنند و این موضوع می‌تواند منجر به تورم افسارگسیخته و فروپاشی اقتصادی آنها شود.
دریافت کمیسیون بابت نقل و انتقالات پول
جابجایی پول بین چندین کشور برای مردم عادی هزینه بر است و خیلی از بانک‌ها کمیسیون برای این کار دریافت می کنند.
خطر تاریخی
از نظر تاریخی استفاده از پول بدون پشتوانه منجر به فروپاشی اقتصادی شده است و نشان می‌دهد که این سیستم از نظر تاریخی کمی خطرناک بوده و ریسک دارد.
تورم
از زمان ایجاد پول‌های بدون پشتوانه، تورم با آن هم‌نشین بوده است. دولت‌ها مزایای استفاده از ارز فیات با چاپ پول‌هایی که نمی‌توانستند ارزشی برای آنها ایجاد کنند، درگیر مفهومی به نام تورم شدند. خطر بزرگ در استفاده از پول فیات تورم بحرانی و افزایش بیش از حد نقدینگی به دلیل نامحدود بودن آن است. معمولاً تمامی کشورها از ارگانی به نام بانک مرکزی برای کنترل تولید پول استفاده می‌نمایند. در زمان امروزی پول کاغذی و سکه‌ها تنها درصد بسیار کمی از حجم نقدینگی را تشکیل می‌دهند و بیشتر نقدینگی تنها به صورت پس‌انداز در بانک‌ها موجود است. بانک‌های مرکزی با کنترل نرخ بهره و تعیین نرخ ذخیره برای بانک‌ها حجم نقدینگی را کنترل می‌کنند.
از بین رفتن دولت‌ها
یکی دیگر از خطرهایی که پول بی پشتوانه را تهدید می‌کند، از بین رفتن دولت‌ها است. چون این دولت‌ها هستند که به علت وجود و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند به پول ملی هر کشور اعتبار و ارزشی مناسب می‌بخشند. اگر دولتی نابود شود، ارزش پول ملی آن نیز به نابودی کشیده می‌شود.

محدثه رئیسی
دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه تهران

ارزهای فیات و آینده پول‌های کاغذی (Fiat Money)

در این مقاله به بررسی تاریخچه پول و روند تغییر آن تا رسیدن به ارزهای فیات پرداخته شده است. بررسی ماهیت ارزهای فیات و آینده آنها و نیز جایگزین های آن را در اینجا مطالعه کنید.

آیا ارزهای فیات نسل آخر پول‌های کاغذی هستند؟

استفاده از پول در جهت انجام مبادلات تجاری مختلف قرن‌های زیادی است که توسط بشر انجام می‌شود. در این مدت، پول مورد استفاده مردم از نظر ظاهری و ماهیتی تغییرات فراوانی داشته است و همچنان در حال تغییر است. از شروع مبادلات اولیه انسان که به صورت کالا به کالا انجام می‌شد تا ضرب سکه‌های طلا و نقره توسط سلسله‌های پادشاهی در سراسر جهان و در نهایت تولید پول کاغذی و استفاده از این واسط برای انجام آسان‌تر معاملات همگی بخشی از این پروسه بوده‌اند.

پول کاغذی نیز خود در دومین فاز ماهیتی خود به سر می‌برد. اولین فاز این پول،پول کالای اولیه (Commodity Money) بود که در آن یک ضریب توافقی از واحد پول رایج کشور با یک مزایای استفاده از ارز فیات کالای اولیه اساسی نظیر طلا یا نقره وضع می‌شد و دولت حاکم تنها براساس میزان تولیدی آن کالای اساسی اجازه تولید واحد پول اضافه‌تر را داشت. فاز ثانویه پول کاغذی که با جدا شدن از کالاهای اساسی اتفاق افتاد را پول یا فیات (Fiat Money) می‌گویند.

ارزهای مزایای استفاده از ارز فیات فیات

پول فیات یک ارز صادر شده توسط دولت است. این ارز با یک کالای اولیه فیزیکی، مثل طلا یا نقره، پشتیبانی نمی‌شود و تنها پشتیبان آن دولت صادر کننده آن ارز است. ارتباط بین عرضه و تقاضا و پایداری دولت صادرکننده، به جای ارزش کالای اولیه پشتیبان آن تحت عنوان پول کالای اولیه، ارزش پول فیات را تعیین می‌کند. مدرن‌ترین ارزهای کاغذی ارزهای فیات هستند که شامل دلار آمریکا، یورو و سایر ارزهای جهانی بزرگ می‌شوند.

نکات کلیدی:

پول فیات یک ارز صادرشده توسط دولت است که توسط یک کالای اولیه نظیر طلا پشتیبانی نمی‌شود.
پول فیات به بانک مرکزی کنترل بیشتری بر روی اقتصاد می‌دهد؛ زیرا می‌تواند کنترل میزان چاپ پول را در دست داشته باشد.
مدرن‌ترین ارزهای کاغذی، مانند دلار آمریکا، ارزهای فیات هستند.
یکی از خطرهای پول فیات این است که با چاپ بیش از حد آن توسط دولت، یک تورم افسارگسیخته اتفاق بیوفتد.

نحوه کار پول یا ارزهای فیات

پول فیات فقط به این دلیل ارزشمند است که دولت آن ارزش را حفظ می‌کند. یا اینکه دو طرف یک قرارداد بر سر ارزش آن توافق می‌کنند. در گذشته، دولت‌ها سکه‌ها را از یک کالای اولیه ارزشمند نظیر طلا یا نقره ضرب می‌زدند. یا پول کاغذی که قابل بازخرید برای یک میزان مشخص از یک کالای اولیه فیزیکی بود را چاپ می‌کردند. پول فیات غیرقابل تبدیل است و قابلیت بازخرید ندارد. واژه فیات (Fiat) از زبان لاتین می‌آید که معمولاً به صورت دستوری “باید باشد (it shall be)” و “بگذارید انجام شود (let it be done)” ترجمه می‌شود.

ریسک از دست دادن ارزش پول فیات به دلیل تورم یا حتی بی‌ارزش شدن آن در واقعه تورم افسار گسیخته، به دلیل عدم ارتباط آن با منابع فیزیکی، همانند ذخیره ملی طلا یا نقره وجود دارد. اگر مردم ایمان خود را از ارز ملی از دست بدهند، آن پول دیگر هیچ ارزشی نخواهد داشت. این قضیه برای ارزهای پشتیبانی شده با طلا متفاوت است. این مدل ارز به دلیل تقاضا برای طلا در جواهرات و دکوراسیون و همچنین ساخت ادوات الکترونیکی، کامپیوترها و وسایل نقلیه در صنعت هوا و فضا دارای ارزش ذاتی است.

نکات ویژه

دلار آمریکا هم پول فیات و هم پول رایج (Legal Tender) است؛ به این معنی که برای قرض‌های خصوصی و عمومی قابل قبول است. پول رایج به طور ساده هر ارزی است که توسط یک دولت قانونی می‌شود. بسیاری از دولت‌ها یک ارز فیات عرضه می‌کنند و سپس آن را تحت عنوان استاندارد بازپرداخت قبوض، تبدیل به پول رایج می‌کنند.

در گذشته ایالات متحده، ارز کشور توسط طلا (و در مواردی توسط نقره) پشتیبانی میشد. دولت فدرال جلوی مبادله ارز برای طلای دولت توسط مردم را با تصویب عملکرد بانکی فوری سال 1933 گرفت. استاندارد طلا، که ارز آمریکا را با طلای فدرال پشتیبانی می‌کرد، وقتی که آمریکا عرضه طلا به سایر کشورها در ازای ارز آمریکا را متوقف کرد، به طور کامل در سال 1971 به پایان رسید.

از آن موقع، برای دلار آمریکا گفته شده که توسط “اعتماد و اعتبار کامل” دولت آمریکا پشتیبانی می‌شود. “پول رایج برای همه بدهی‌ها، چه عمومی چه خصوصی” می‌باشد. ولی “قابل بازخرید به پول قانونی در خزانه‌داری ایالات متحده یا در هر بانک ذخیره فدرال”، آنطوریکه چاپ روی ورق دلار آمریکا ادعا می‌کند، نیست. به این معنا که دلار آمریکا اکنون به جای “پول قانونی” که قابل معاوضه برای طلا، نقره یا هر کالای اولیه دیگر است، “پول رایج” است.

مزایا و معایت ارزهای فیات

مزایا:

پول فیات در صورتی که بتواند نقش‌هائی که اقتصاد یک کشور از واحد پولی خود انتظار دارد (حفظ ارزش، ایجاد حساب عددی و ساده‌سازی تبادل) را برآورده کند، ارز خوبی خواهد بود. همچنین حق‌الضرب بسیارخوبی دارد.

ارزهای فیات در قرن 20 برتری یافتند. مخصوصاً به دلیل اینکه دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در تلاش بودند تا اقتصادشان را از بدترین تأثیر رونق و ورشکستی طبیعی چرخه کسب‌و‌کار ایزوله کنند. پول فیات مثل طلا نادر یا منبع ثابت نیست. به همین دلیل، بانک‌های مرکزی کنترل بسیار بیشتری در تأمین آن دارند. این قضیه به آن‌ها قدرت مدیریت متغیرهای اقتصادی مثل تأمین اعتبار، نقدشوندگی، نرخ‌های سوددهی و سرعت پول را می‌دهد. برای مثال، ذخیره فدرال آمریکا تعهد دوگانه برای پائین نگه داشتن بیکاری و تورم دارد.

معایب:

بحران رهن مسکن سال 2007 و بحران مالی پیروی آن، این عقیده که بانک‌های مرکزی الزاماً می‌توانند از بروز رکود یا کسادی‌های بزرگ با تنظیم تأمین پول جلوگیری کنند را نقض کرد. یک ارز گره خورده با یک کالای اولیه مثل طلا ، به طور کلی بخاطر عرضه محدود طلا از پول فیات پایداری بیشتری دارد. بخاطر عرضه نامحدود آن، فرصت‌های بیشتری برای ایجاد حباب‌ با پول فیات وجود دارد.

مثالی که پول فیات نتیجه اشتباه داد: تورم افسارگسیخته

کشور آفریقائی زیمبابوه یک مثال از بدترین سناریو در ابتدای دهه 2000 ارائه داد. در پاسخ به مشکلات جدی اقتصادی، بانک مرکزی کشور شروع به چاپ پول با سرعت سرسام‌آور کرد. این منجر به تورم افسارگسیخته شد که بین 230 تا 500 میلیارد درصد در سال 2008 افزایش یافت. قیمت‌ها با سرعت افزایش یافتند و مصرف‌کننده‌ها ناچار به حمل کیف‌های پرپول فقط برای خرید اقلام اولیه شدند. در اوج بحران، 100 تریلیون دلار زیمبابوه حدود 40 سنت از ارز آمریکا ارزش داشت.

علت ارزش پول فیات

در تضاد با پول بر پایه کالای اولیه (Commodity-Based Money) همانند سکه‌های طلا یا برگه‌های کاغذی قابل معاوضه برای فلزات ارزشمند، پول فیات تماماً با اعتقاد و اعتماد کامل به دولتی که آن را عرضه کرده است، پشتیبانی می‌شود. یک علت برای امکان‌پذیری این قضیه، این است که دولت‌ها از شما بابت عرضه پول فیات مالیات طلب می‌کنند. از آنجائیکه همه باید مالیات بپردازند یا در غیر اینصورت با مجازات‌های سرسختانه یا زندان روبرو شوند، مردم آن را در مبادلات قبول می‌کنند (این اصطلاحاً نقشه‌گرائی (Chartalism) گفته می‌شود). تئوری‌های دیگر پول، مانند تئوری اعتبار، باور دارد که از آنجائیکه همه گونه‌های پول در اصل یک ارتباط اعتبار و بدهی است، مهم نیست که پول با چیزی برای حفظ ارزش پشتیبانی نشود.

علت ارجحیت پول فیات توسط اقتصادهای مدرن

پیش از قرن 20، بیشتر کشورها گونه‌ای از استاندارد طلا یا پشتیبانی توسط یک کالای اولیه را مورد استفاده قرار می‌دادند. هرچند با رشد و گسترش معاملات و سرمایه‌داری بین‌المللی در مقیاس و وسعت، میزان محدود طلا خروجی از معادن و موجود در گاوصندوق بانک مرکزی توانائی پیش آمدن با ارزش جدید پیش رو را نداشت که باعث ایجاد اختلالات جدی در بازار و تجارت جهانی میشد. پول فیات به دولت‌ها انعطاف‌پذیری بیشتری برای مدیریت ارز خود، گذاشتن قوانین مالی و ثبات بازارهای جهانی می‌دهد. همچنین امکان وجود ذخیره جبران کسری را می‌دهد که به بانک‌های تجاری اجازه می‌دهد تا میزان پول در دسترس خود را برای تلاقی با تقاضای قرض گیرندگان چندبرابر کند.

جایگزین‌های پول فیات

امروزه عملاً هر کشور یک پول رایج دارد که پول فیات است. در حالی که قابلیت خرید و فروش طلا و سکه‌های طلا وجود دارد، به ندرت از آن‌ها برای مبادلات یا خرید روزانه استفاده می‌شود و بیشتر تحت عنوان اشیاء کلکسیونی یا دارائی معاملاتی درنظر گرفته می‌شود.

رمزارزهائی، مثل بیت‌کوین، در دهه گذشته به عنوان یک چالش برای طبیعت تورمی ارزهای فیات ظهور کردند؛ ولی جدا از افزایش علاقه‌مندی و مقبولیت، این دارائی‌های مجازی از دید سنتی “پول” دیده نمی‌شود. در میان ارزهای دیجیتال، شاخه‌ای تحت عنوان کوین‌های ثابت (Stablecoin) وجود دارد که کوین‌های در حال چرخش درون این شبکه با یک میزان معادل از ارزهای فیات، مثل دلار، یورو، یا ین ژاپن، پشتیبانی می‌شود که درون یک حساب بانکی مشخص نگهداری می‌شوند و هدف از طراحی این ارزها وجود یک منبع ثابت و پایدار برای ارزش‌گذاری سایر ارزهای دیجیتال می‌باشد. از میان کوین‌های ثابت وثیقه فیات (Fiat-Collaterized Stablecoins) که اکثراً برمبنای دلار آمریکا ارزش گذاری می‌شوند، می‌توان به تتر (Tether(USDT))، TrueUSD (TUSD)، USD Coin (USDC) و Binance USD (BUSD) اشاره کرد.

پول فیات و احتمال بروز تورم افسار گسیخته

تاکنون، اکثر کشورهای دارای پول فیات تنها میزان متوسطی از تورم را تجربه کرده‌اند که به طور متوسط زیر 2% در سال در چند دهه گذشته بوده است. در واقع، داشتن یک سطح ثابت از تورم یک محرک مثبت یا رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری دیده می‌شود؛ زیرا مردم را به درگیر کار کردن پول به جای بیکار گذاشتن آن و از دست دادن قدرت خرید در طول زمان تشویق می‌کند.

در حالی که دولت‌ها ظرفیت چاپ “نامحدود” واحد ارزی فیات را به صورت تئوری دارند، معمولاً چنین کاری را انجام نمی‌دهند. داشتن یک ارز پایدار و نسبتاً قدرتمند فقط یک تعهد از مدرنترین بانک‌های مرکزی نیست. یک ارز درحال بی‌ارزش شدن پیوسته برای معاملات و تأمین مالی مضر است. همچنین، این قضیه نامشخص است که آیا “چاپ فراوان” پول عامل ایجاد تورم افسارگسیخته است یا خیر. در واقع، تورم‌های افسارگسیخته در طول تاریخ، حتی در مواقعی که پول بر مبنای فلزات گرانبها بود نیز اتفاق افتاده است. همه تورم‌های افسارگسیخته معاصر با یک شکست بنیادی در اقتصاد تولید بنیادی و یا ناپایداری اقتصادی در کشور شروع شده است.